Basava (və ya Basavanna) - 12-ci əsrdə Hindistanın Karnataka bölgəsində yaşamış böyük bir filosof, şair və Virasaivism (və ya Lingayat təlimi) hərəkatının lideridir. O, həm də Shiva-ya həsr edilmiş dini təlimlərin yayılmasına və bu təlimlərin insanlar arasında daha geniş şəkildə anlaşılmasına böyük töhfə vermişdir. Basava, Hindistanın mədəni və dini tarixində mühüm yer tutan şəxsiyyətlərdən biridir və onun həyat və təlimləri bir çox insanın mənəvi yolunu müəyyənləşdirmişdir. Basava, Karnatakanın Bagewadi kəndində doğulmuşdur (bugünkü Hindistanın Karnatakasında). O, yüksək bir Brahman ailəsində doğulmuş olsa da, erkən yaşlardan etibarən adət-ənənələrə qarşı çıxmış və insanların hər kəsin bərabər olduğunu, kasta və cinsiyyət fərqlərindən asılı olmadan hər kəsin Shiva ilə birləşmək hüququna sahib olduğunu vurğulamışdır. Basava, həyatını Tanrıya xidmət etməyə həsr etmiş, dini təcrübələrində səmimiyyət və daxili təmizliyi daha çox önə çıxarmışdır. Virasaivism (Lingayat) hərəkatı Basava, Virasaivism hərəkatını başlatmış və bu hərəkat, hinduizmə qarşı radikal bir yanaşma təqdim etmişdir. O, Lingayat təlimini əsaslandıraraq, insanların Shivaya yalnız ürəkləri ilə bağlı münasibət qurmasını və ritualistik adət-ənənələrdən uzaq durmalarını tövsiyə etmişdir. Lingayat təlimi, həm də kastadan asılı olmadan insanların birləşməsi, bərabərliyi və sadə, mənəvi həyat tərzini təbliğ edir. Həmçinin, bu təlimin əsas prinsiplərindən biri də Lingam (Shiva-nın simvolu) üzərində mədh etmə və ona ibadət etmədir. Basava, bu hərəkatın əsasını qoyaraq, kastasızlıq və bərabərlik fikirlərini inkişaf etdirmişdir. Onun təlimləri, insanların yalnız tanrısal təbiətlə birləşmələrini, lakin sosial strukturlarda yüksək və ya aşağı siniflərə görə ayrılmalarını qəbul etməmələrini vurğulamışdır. Basava və şeirləri Basava həm də məşhur bir şair və yazıçı idi. O, Vachana adı verilən və onun dini və fəlsəfi fikirlərini ifadə edən şeirlər yazmışdır. Vachanalar, əsasən qısa, mənalı və təsirli şeirlər idi ki, bunlar Shiva ilə birləşmənin dərin mənasını açıqlayır və insanları öz daxili mənəviyyatını kəşf etməyə təşviq edirdi. Bu şeirlər çox sadə bir dil istifadə edir, amma çox dərin bir mənaya malikdir. Basavanın şeirlərində Shivaya olan dərindən sevgi, bərabərlik, kastasızlıq və əxlaqın təməl prinsipləri ön plana çıxır. O, hər kəsin Tanrı ilə birləşmək üçün hər hansı bir sosial fərqi aşması gərəkdiyini vurğulamışdır. Vachanaları, insanın gündəlik həyatını ruhi və mənəvi bir təcrübə halına gətirir. Basava və cəmiyyət Basava, öz dövründəki Hind cəmiyyətinin ənənəvi dəyərləri ilə qarşı çıxmış və fərqli fikirlər irəli sürmüşdür. O, Brahmanizmin və kast sistemi ilə mübarizə aparmış və bunun əvəzinə hər bir insanın birbaşa Tanrı ilə əlaqə qurmasına inanmışdır. Onun təlimləri, Hinduizm və digər mücərrəd dini ənənələrlə müqayisədə daha çox praktiki və daxili mənəviyyata yönəlmişdir. Basava, cəmiyyətdəki ayrı-seçkiliklərə qarşı çıxmış və hər kəsin Shivaya ibadət etməsi və Tanrı ilə əlaqə qurması haqqına malik olduğunu göstərmişdir. Bu yanaşma, cəmiyyətdəki bir çox inanc və ənənəvi anlayışları sarsıtmış və yeni bir dini hərəkatın başlanğıcını qoymuşdur. Basava və mirası Basavanın təlimləri, yalnız Hindistanda deyil, dünya miqyasında geniş bir təsirə malik olmuşdur. Virasaivism və Lingayat təlimləri, Karnatakadakı milyonlarla insanın dini və mənəvi həyatını formalaşdırmağa davam edir. Basava, eyni zamanda, Hindistanda və dünyada kastasızlıq və bərabərlik prinsiplərinin güclənməsinə təsir etmişdir. Basava, həmçinin, Hindistanın böyük ruhani liderlərindən biri olaraq həm fəlsəfi, həm də dini baxımdan əhəmiyyətli bir şəxsiyyət olaraq xatırlanır. Onun "kastasız", bərabər bir cəmiyyət qurma vizyonu hələ də bir çox insanın həyatına istiqamət verməkdədir. Basava, yalnız bir filosof və şair deyil, həm də Hindistanın dini və sosial düşüncə tarixində mühüm bir şəxsiyyətdir. Onun təlimləri, sadəlik, bərabərlik və Tanrı ilə birləşmə ideyalarını təbliğ edərək cəmiyyətdə çox mühüm dəyişikliklərə səbəb olmuşdur. Onun mirası, Virasaivism hərəkatı və Lingayat təlimi vasitəsilə bu gün də yaşamaqdadır.
https://en.wikipedia.org/wiki/Basava
https://tr.wikipedia.org/wiki/Basava
https://tr.wikipedia.org/wiki/Basava
https://en.wikipedia.org/wiki/Basava
https://www.britannica.com/biography/Basava
https://www.britannica.com/biography/Basava
https://www.wisdomlib.org/definition/basava
Tarix : 13 mart 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
