Ayaan Hirsi Ali - Somalili-amerikalı yazıçı, insan haqları fəalı, İslam tənqidçisi və keçmiş siyasətçi. Ümumi məlumat O, İslamın qadın hüquqlarına və fərdi azadlıqlara təsirini tənqid etməsi ilə tanınıb və məcburi evlilik, şərəf cinayətləri, uşaq evliliyi və qadın sünnəti kimi təcrübələrə qarşı çıxıb. Ali 2003-2006-cı illərdə Niderland parlamentində deputat olub, daha sonra ABŞ-a köçərək burada ədəbi və fəaliyyət karyerasını davam etdirib. Onun əsərləri 20-dən çox dilə tərcümə olunub və "AHA Fondu"nun qurucusu kimi qadın hüquqlarını müdafiə edir. Həyatı Ayaan Hirsi Ali 1969-cu ildə Somalinin paytaxtı Moqadişuda anadan olub. Atası Hirsi Maqan İssə Somali Xilas Demokratik Cəbhəsinin liderlərindən biri və Somali İnqilabında görkəmli şəxsiyyət idi. Ayaan beş yaşında ikən nənəsi tərəfindən təşkil olunan qadın sünnətinə məruz qalıb; bu prosedura atası qarşı çıxsa da, həbsdə olduğu üçün buna mane ola bilməyib. Ailəsi kommunist hökumətinin təqiblərindən qaçaraq Ərəbistan, Efiopiya və Keniyada yaşayıb. Yeniyetməlik illərində Ayaan İslamı dərindən qəbul edib, müsəlman qardaşlığı hərəkatından təsirlənərək hicab geyinib və dini təlimlərə sadiq qalıb. 1992-ci ildə ailəsi tərəfindən məcburi evliliyə məruz qalmaqdan qaçmaq üçün Keniyadan Almaniyaya, oradan da Niderlanda gedib. Burada siyasi sığınacaq alıb və beş il sonra Niderland vətəndaşlığını qazanıb. Niderlanda gəldikdən sonra təmizlikçi və poçt işçisi kimi müxtəlif işlərdə çalışıb, eyni zamanda holland dilini öyrənib. "Leyden Universiteti"ndə siyasi elmlər üzrə magistr dərəcəsi alıb və Somali immiqrantları üçün tərcüməçi kimi fəaliyyət göstərib. 2003-cü ildə Niderlandın "Xalqın Azadlıq və Demokratiya Partiyası"ndan (VVD) parlamentə seçilib və qadın hüquqlarının müdafiəsinə fokuslanıb. 2004-cü ildə rejissor Teo van Qoqla birgə çəkdiyi "İtaət" ("Submission") qısametrajlı filmi İslamda qadınların vəziyyətini tənqid edirdi. Film radikal müsəlmanlar tərəfindən böyük etirazla qarşılanıb və Teo van Qoq öldürüldükdən sonra Ayaan üçün ölüm təhdidi qoyulub. 2006-cı ildə Niderland hökuməti onun vətəndaşlığını ləğv etməyə cəhd göstəribsə də, məhkəmə bu qərarı ləğv edib. Bu hadisə hökumətin istefasına səbəb olub və Ayaan ABŞ-a köçüb. ABŞ-da "Amerika Müəssisələri İnstitutu"nda və "Harvard Kennedy Məktəbi"ndə vəzifələr tutub, 2013-cü ildə ABŞ vətəndaşlığını alıb. 2011-ci ildə tarixçi Niall Ferguson ilə evlənib və iki oğlu var. Yaradıcılığı Ayaan Hirsi Ali-nin ədəbi karyerası 2002-ci ildə "De Zoontjesfabriek" ("Oğul Fabriki") kitabı ilə başlayıb. Onun ən məşhur əsəri "Infidel: My Life" ("Kafir: Həyatım", 2007) avtobioqrafik romanıdır ki, bu kitab Somali uşaqlığından Niderlanda qədərki həyatını təsvir edir və dünyada bestsellerə çevrilib. 2010-cu ildə "Nomad: From Islam to America" ("Köçəri: İslamdan Amerikaya") kitabı ilə ailəsinin və özünün dinlə münasibətini araşdırıb. 2015-ci ildə "Heretic: Why Islam Needs a Reformation Now" ("Bidətçi: İslam Niyə İndi İslahat İstəyir") kitabında İslamın islahatı üçün arqumentlər irəli sürüb. 2021-ci ildə "Prey: Immigration, Islam, and the Erosion of Women’s Rights" ("Ov: İmmiqrasiya, İslam və Qadın Hüquqlarının Eroziyası") kitabı ilə Avropada immiqrasiya və qadın hüquqları mövzusuna toxunub. Ali-nin yazıları İslamı tənqid etməsi ilə mübahisəli olub. O, İslamı qadınlara qarşı zorakılıq və azadlıqların məhdudlaşdırılması ilə əlaqələndirib, bu da ona həm tərif, həm də təhdid gətirib. 2023-cü ildə xristianlığa keçdiyini elan edərək, yəhudi-xristian ənənələrinin Qərb dəyərlərinin təməli olduğunu müdafiə edib. Mükafatları "TIME Jurnalının 100 Ən Nüfuzlu İnsanı" (2005). "Glamour Qəhrəmanları" (2005). "Reader’s Digest Avropa İli" (2005). "Jyllands-Posten Azad Söz Mükafatı" (Danimarka). "İsveç Liberal Partiyasının Demokratiya Mükafatı". Şəxsi həyatı Ayaan Hirsi Ali 2011-ci ildə tarixçi Niall Ferguson ilə evlənib və hazırda ABŞ-da yaşayır. Onların iki oğlu var. Ali həyatının çox hissəsini təhdidlər altında keçirib və buna görə mühafizə ilə yaşamağa məcbur olub. O, özünü azad söz və qadın hüquqları müdafiəçisi kimi təyin edir. Əsərləri "De Zoontjesfabriek" ("Oğul Fabriki", 2002) — esse. "Infidel: My Life" ("Kafir: Həyatım", 2007) — avtobioqrafiya. "Nomad: From Islam to America" ("Köçəri: İslamdan Amerikaya", 2010) — avtobioqrafiya. "Heretic: Why Islam Needs a Reformation Now" ("Bidətçi: İslam Niyə İndi İslahat İstəyir", 2015) — esse. "Prey: Immigration, Islam, and the Erosion of Women’s Rights" ("Ov: İmmiqrasiya, İslam və Qadın Hüquqlarının Eroziyası", 2021) — esse. Ədəbiyyatda təsiri Ayaan Hirsi Ali Qərb və İslam münasibətlərini araşdıran mühüm səs kimi qəbul edilir. Onun əsərləri İslamı islahat etmək və qadın hüquqlarını müdafiə etmək çağırışları ilə qlobal müzakirələrə səbəb olub. Tənqidçiləri onu islamofobiya və neo-orientalizm ilə ittiham etsələr də, tərəfdarları onun cəsarətini və azad sözə sadiqliyini yüksək qiymətləndirir. Ali-nin xristianlığa keçidi də onun düşüncə təkamülünün yeni mərhələsi kimi qeyd olunub. O, müasir dünyada azadlıq və bərabərlik uğrunda mübarizə aparan qadınların simvoluna çevrilib.
https://en.wikipedia.org/wiki/Ayaan_Hirsi_Ali
https://www.hoover.org/profiles/ayaan-hirsi-ali
https://www.aspeninstitute.org/people/ayaan-hirsi-ali/
https://www.britannica.com/biography/Ayaan-Hirsi-Ali
https://ayaanhirsiali.com/
https://revistaatomo.com/en/2019/07/ayaan-hirsi-ali-2/
https://secularhumanism.org/exclusive/foxholes-deathbeds-and-the-extraordinary-case-of-ayaan-hirsi-ali/
https://islamophobia.org/islamophobic-individuals/ayaan-hirsi-ali-founder-of-the-aha-foundation/
Tarix : 14 mart 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
