And qaşqaldağı (Fulica ardesiaca) - Həmçinin "şifer rəngli qaşqaldaq" kimi tanınan, "Rallidae" fəsiləsinin "Rallinae" yarımfəsiləsinə aid quş növü. Bu növ Argentina, Boliviya, Çili, Kolumbiya, Ekvador və Peruda yayılmışdır. Taksonomiya və sistematika And qaşqaldağının iki yarımnövü var. Nominal yarımnöv "F. a. ardesiaca" və "F. a. atrura". Onların taksonomik tarixi bir qədər qarışıqdır. Nominal yarımnöv bir zamanlar Amerika qaşqaldağının (F. americana) yarımnövü kimi qəbul edilirdi. Digəri isə ayrı bir növ kimi təsnif edilirdi. Daha sonra hər ikisi Amerika qaşqaldağının yarımnövləri kimi birləşdirildi. Hazırkı təsnifat 1980-ci illərdən etibarən geniş qəbul edilsə də, yarımnövlərin ayrı növlər ola biləcəyi ilə bağlı fərziyyələr mövcuddur. Təsvir And qaşqaldağının uzunluğu 40–43 sm-dir. Hər iki yarımnövündə iki rəng morfologiyası mövcuddur. Hər iki morf əsasən boz rəngdədir, baş və boyun hissələri daha qaradır. İkinci dərəcəli lələkləri adətən ağ ucludur. Bir morfun dimdiyi xrom sarısıdır, ucu açıq sarı və ya yaşıl ola bilər, alın qalxanı tünd şabalıdı rəngdədir, ayaqları və pəncələri yaşıldır. Digər morfun dimdiyi ağ, alın qalxanı ağdan narıncı-sarıya qədər dəyişir, ayaqları və pəncələri boz rəngdədir. Rəng morfologiyasından asılı olmayaraq, yarımnövlər yalnız quyruqaltı örtüklərinin rəngi ilə fərqlənir: nominal yarımnövün quyruqaltı örtükləri ağ, "F. a. atrura"-nın isə demək olar ki, qaradır. Yayılması və yaşayış mühiti Nominal yarımnöv And dağlarında Perunun şimalından Boliviyanın qərbi vasitəsilə Çilinin şimalına qədər, Antofaqasta bölgəsinə və Argentinanın şimal-qərbinə qədər yayılmışdır. "F. a. atrura" Kolumbiyanın cənubundan Ekvador vasitəsilə Perunun şimalına qədər, həmçinin Perunun sahil bölgələrində rast gəlinir. Bu növə aid olduğu güman edilən fosillər Çilinin Laguna de Tagua Tagua formasiyasında tapılmışdır. And qaşqaldağı əsasən sıx bitki örtüklü dayazlıqları olan böyük göllərdə yaşayır, lakin az bitki örtüklü göllərdə, hovuzlarda, bataqlıqlarda və çaylarda da rast gəlinir. Qırmızı alınlı fərdlər əsasən bitki örtüklü göllərdə, ağ alınlılar isə daha az bitki örtüklü yüksək dağlıq göllərdə üstünlük təşkil edir. Nominal yarımnöv 2,100–4,700 m yüksəklikdə, "F. a. atrura" isə Kolumbiyada 2,200–3,600 m, Ekvador və Peruda isə daha aşağı yüksəkliklərdə tapılır. Fiziologiya Yüksək dağlıq ərazilərdə yaşayan And qaşqaldağı populyasiyaları aşağı oksigenli mühitə fizioloji uyğunlaşmışdır. Daha yüksəklikdə yaşayan fərdlərin dəniz səviyyəsində yaşayanlara nisbətən hər kvadrat millimetr əzələsində daha çox kapilyar var. Davranış And qaşqaldağı bəzi mövsümi köçlər edir, lakin bu köçlər dəqiq müəyyən edilməmişdir. Qidalanma And qaşqaldağının əsas qidası su bitkiləridir. Xüsusilə yüksək dağlıq göllərdə "Chara" əsas qida mənbəyidir, lakin "Myriophyllum" və "Elodea" kimi digər bitkilər də qidalanır. 5 m dərinliyə qədər dalaraq və üzən bitkilər üzərində gəzərək qidalanır. Çoxalma mövsümündən kənarda sosialdır və tez-tez digər qaşqaldaq növləri ilə birlikdə qidalanır. Çoxalma And qaşqaldağının çoxalma mövsümü coğrafi bölgədən asılı olaraq dəyişir. İlin istənilən vaxtı çoxala bilər, lakin əsasən iyul–avqust aylarında quru mövsümdə yumurta qoyur. Monoqamdır və çoxalma dövründə aqressiv və ərazi müdafiəçisidir. İki rəng morfunun qarışıq cütləri tez-tez müşahidə edilir. Yuvalar qamışlıqlar arasında və ya üzən bitkilər üzərində qurulur. Çox vaxt bir dəfəyə dörd və ya beş yumurta qoyur. Səslər And qaşqaldağının adi səsi "aşağı tonlu 'churr' və ya daha sərt 'hrrp'" səsidir ki, bu səs tez-tez təkrar olunur. Dişilər "aşağı tonlu çıtırtı" səsi çıxarır. Status "IUCN" And qaşqaldağını "ən az riskli" kimi qiymətləndirib. Geniş yayılma sahəsinə malikdir, lakin populyasiya ölçüsü və tendensiyası məlum deyil. Yaxın təhlükələr müəyyən edilməmişdir. Bu növ "yerli səviyyədə tez-tez rast gəlinən və bəzən minlərlə fərddən ibarət qruplar şəklində toplanan" kimi təsvir edilir.
https://en.wikipedia.org/wiki/Andean_coot
https://birdsoftheworld.org/bow/species/slccoo1/cur/introduction
http://www.arthurgrosset.com/sabirds/andeancoot.html
https://kids.kiddle.co/Andean_coot
https://animals.fandom.com/wiki/Andean_Coot
https://www.jungledragon.com/specie/19060/andean_coot.html
https://animalia.bio/andean-coot
https://www.inaturalist.org/taxa/479-Fulica-ardesiaca
https://www.oiseaux.net/birds/andean.coot.html
https://ebird.org/species/slccoo1
https://birdsoftheworld.org/bow/species/y00475/cur/introduction
https://www.peruaves.org/rallidae/andean-coot-fulica-ardesiaca/
https://animalia.bio/horned-coot#google_vignette
https://bybio.wordpress.com/tag/andean-coot/
https://www.birdforum.net/opus/Slate-colored_Coot
https://www.gbif.org/species/2474383
https://www.borealbirds.org/bird/american-coot
https://birdscolombia.com/2019/06/20/focha-andina-slate-colored-coot-fulica-ardesiaca/
https://shedevrum.ai/post/35d31c355d4711ee9a5fb29646062438/
Tarix : 27 yanvar 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
