Amos Tutuola (tam adı Amos Olatubosun Tutuola Odegbami; 20 iyun 1920 – 8 iyun 1997) - Nigeriyalı yazıçı. Ümumi məlumat O, Yoruba xalq nağıllarına əsaslanan əsərləri ilə tanınır və “The Palm-Wine Drinkard” (Yemşən İçən, 1952) adlı romanı ilə beynəlxalq şöhrət qazanmışdır. Tutuola Afrika ədəbiyyatında maqik realizmin öncüllərindən biri kimi qəbul edilir və ingilis dilində yazsa da, Yoruba şifahi ənənələrinin üslubunu qoruyub saxlamışdır. Həyatı Amos Tutuola 1920-ci il iyunun 20-də Nigeriyanın Abeokuta şəhərinin yaxınlığında, Wasinmi kəndində anadan olmuşdur. Atası Charles Tutuola Odegbami və anası Esther Aina Odegbami Yoruba xristian kakao fermerleri idilər. Tutuola ailənin ən kiçik oğlu idi və anası atasının üçüncü arvadıydı. Babası, Egba xalqının başçısı və Yoruba dininin ənənəvi davamçısı olan Chief Odegbami (təxminən 1842–1936) idi. Yeddi yaşında, 1927-ci ildə Tutuola iqbo əsilli F.O. Monu adlı şəxsin xidmətçisi olmuş və əvəzində “Xilas Ordusu İlkin Məktəbi”nə göndərilmişdir. 12 yaşında “Abeokuta Mərkəzi Anglikan Məktəbi”ndə oxumuş, lakin təhsili cəmi altı il (1934–1939) davam etmişdir. 1939-cu ildə atasının ölümündən sonra məktəbi tərk edərək dəmirçilik öyrənmiş və 1942–1945-ci illərdə İkinci Dünya Müharibəsi zamanı Nigeriyadakı “Kral Hərbi Hava Qüvvələri”ndə dəmirçi kimi çalışmışdır. Daha sonra çörək satmaq və “Nigeriya Əmək Departamenti”ndə kuryerlik kimi müxtəlif işlərdə çalışmışdır. 1947-ci ildə Victoria Alake ilə evlənmiş və bu nikahdan dörd oğlu və dörd qızı olmuşdur; o, həmçinin üç başqa arvadla da evlənmişdi. Yaradıcılığı Tutuola ədəbiyyata 1946-cı ildə, iki gün ərzində yazdığı “The Palm-Wine Drinkard” romanı ilə başlamışdır. Bu əsər 1952-ci ildə Faber nəşriyyatı tərəfindən nəşr olunmuş və Nigeriyadan kənarda ilk beynəlxalq uğur qazanmış Nigeriya kitabı olmuşdur. Roman Yoruba mifologiyasına əsaslanır və yemşən içən bir kişinin ölülər diyarında tapsterini axtarmaq üçün fantastik səyahətini təsvir edir. Tutuola-nın ingilis dili qrammatik cəhətdən qeyri-standart olsa da, Yoruba şifahi ənənələrinin canlılığını əks etdirir. İkinci romanı “My Life in the Bush of Ghosts” (Mənim Həyatım Ruhlar Cəngəlliyində, 1954) da oxşar üslubda yazılmışdır və kiçik bir oğlanın ruhlar aləmindəki macəralarını nəql edir. Tutuola-nın əsərləri Nigeriyada bəzi tənqidçilər tərəfindən “primitiv” və “ingilis dilinə zərər verən” kimi qiymətləndirilsə də, Qərbdə Dylan Thomas və Chinua Achebe kimi yazarlar tərəfindən yüksək qiymətləndirilmişdir. 1956-cı ildə “Nigeriya Yayım Korporasiyası”nda anbardar kimi işə başlamış və “Mbari Klubu”nun təsisçilərindən biri olmuşdur. Əsərləri Amos Tutuola romanlar, povestlər və qısa hekayələr yazmışdır. Onun ən tanınmış əsərlərindən bəziləri bunlardır: “The Palm-Wine Drinkard” – “Yemşən İçən” (1952) – debüt romanı. “My Life in the Bush of Ghosts” – “Mənim Həyatım Ruhlar Cəngəlliyində” (1954) – roman. “Simbi and the Satyr of the Dark Jungle” – “Simbi və Qaranlıq Cəngəllik Satiri” (1955) – roman. “Feather Woman of the Jungle” – “Cəngəllik Lələkli Qadın” (1962) – roman. “Ajaiyi and His Inherited Poverty” – “Ajaiyi və Onun Miras Qalmış Yoxsulluğu” (1967) – roman. “The Witch-Herbalist of the Remote Town” – “Uzaq Şəhərin Cadugər-Bitkibiləni” (1981) – roman. “The Village Witch Doctor and Other Stories” – “Kənd Cadugəri və Digər Hekayələr” (1990) – qısa hekayə toplusu. Mükafatlar və tanınma Tutuola aşağıdakı mükafatlar və tanınmalar əldə etmişdir: "Turin İtaliya Yarışması" (1985) – “The Palm-Wine Drinkard” və “My Life in the Bush of Ghosts” ikinci yer. "Pan Afrika Yazıçılar Assosiasiyasının Fəxri Himayədarı" (1992) – ümumi yaradıcılığına görə. "New Orleans Fəxri Vətəndaşı" (1983) – ədəbi töhfələrinə görə. Əsərləri 11-dən çox dilə, o cümlədən fransız, alman və rus dillərinə tərcümə olunmuşdur. “My Life in the Bush of Ghosts” Brian Eno və David Byrne-nin 1981-ci il albomuna ilham vermişdir. 2015-ci ildə “Amos Tutuola Ədəbi Cəmiyyəti” Nigeriyada onun xatirəsini yaşatmaq üçün təsis edilmişdir. Şəxsi həyatı Tutuola 1947-ci ildə Victoria Alake ilə evlənmiş və bu nikahdan səkkiz övladı (dörd oğul, dörd qız) olmuşdur. O, həmçinin üç başqa arvadla da ailə qurmuşdur. 1979-cu ildə “Ife Universiteti”ndə (indiki “Obafemi Awolowo Universiteti”) qonaq tədqiqatçı, 1983-cü ildə isə “Ayova Universiteti”nin “Beynəlxalq Yazı Proqramı”nda iştirakçı olmuşdur. Tutuola 1997-ci il iyunun 8-də, 76 yaşında, İbadan şəhərində hipertenziya və diabetdən vəfat etmişdir. Mirası Amos Tutuola Afrika ədəbiyyatında Yoruba mifologiyasını və şifahi ənənələrini qlobal auditoriyaya çatdıran ilk yazarlardan biridir. Onun unikal üslubu, qrammatik qeyri-standart olsa da, Yoruba dilinin poetik və canlı ruhunu əks etdirir. Tutuola-nın əsərləri müasir Afrika yazıçılarına ilham vermiş və maqik realizmin inkişafına töhfə vermişdir.
https://en.wikipedia.org/wiki/Amos_Tutuola
https://republic.com.ng/august-september-2019/amos-tutuola/
https://www.britannica.com/biography/Amos-Tutuola
https://www.faber.co.uk/author/amos-tutuola/?srsltid=AfmBOopOCAD0RgVl6zmg3Q3tFwszDiJfwcno_VPUyleMrhv7bie6u-de
https://www.ascleiden.nl/content/library-weekly/amos-tutuola
https://www.goodreads.com/author/show/32265.Amos_Tutuola
https://weirdfictionreview.com/2013/01/amos-tutuola-an-interview-with-yinka-tutuola-by-jeff-vandermeer/
https://norman.hrc.utexas.edu/fasearch/findingAid.cfm?eadid=00131
https://aaregistry.org/story/amos-tutuola-born/
Tarix : 14 mart 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
