Amerika su spanyeli - ABŞ-a aid spanyel növü. Tarix Viskonsində yaranan Amerika su spanyeli, Viskonsin ştatının rəsmi itidir. İrq, 19-cu əsrin əvvəllərində Foks çayı və onun qolu olan Wolf çayı boyunca yayılmışdır. Ovçular həm quruda, həm də suda işləyə bilən, müxtəlif ov növlərini gətirməkdə usta olan çox yönlü bir ov itinə ehtiyac duyurdular. Ovçular həmçinin Viskonsinin soyuq su temperaturuna davam gətirə bilən və kiçik bir qayıqda daşınacaq qədər kompakt olan bir ov iti istəyirdilər. Amerika Su Spanyelinin yaradılmasında iştirak edən irqlər arasında İngilis Su Spanyeli, İrlandiya Su Spanyeli, Qıvrıq Tüklü Retriver, yerli Hindistan itləri, Pudel və ya Saskeks Spanyeli növləri daxil idi. O zamanlar "Amerika Qəhvəyi Spanyeli" kimi tanınan bu kiçik qəhvəyi it, təxminən 18 kq çəkiyə malik idi. Onun qalın və qıvrıq xəzi soyuq su və qış temperaturundan qoruyurdu. Bu itlər su quşu, kəklik, çöl toyuğu və müxtəlif dəri heyvanlarının ovunda istifadə olunurdu. İllər keçdikcə, ördək populyasiyasının azalması və ovçuluğun bir qidalanma vasitəsindən əyləncəyə çevrilməsi səbəbilə bu irqin sayı azalmağa başladı. İkinci Dünya Müharibəsindən sonra Viskonsində yeni növ itlər, məsələn, setterlər, pointerlər və digər spanyellər əlçatan oldu və bu, ovda ixtisaslaşmağa imkan verdi. Viskonsinin Nyu-London şəhərindən olan Doktor Fred Pfeyfer, "Wolf River Kennels" adlı təşkilatı quraraq bu irqi qorumaq üçün çalışdı. Kenneldəki itlərin sayı dəyişsə də, bəzən 132 itə qədər yüksəlirdi. O, itləri bütün ölkə üzrə geniş şəkildə tanıdı və erkək itləri 25 dollar, dişi itləri isə 20 dollara satdı. Pfeyfer potensial it sahiblərinə göndərdiyi reklam məktublarında yazırdı: "Amerika Qəhvəyi Spanyeli xüsusi olaraq Amerika məhsuludur. Ovçular bu növü illərdir tanıyır və onların səyləri sayəsində bu it nəsilləri yayılmışdır... Biz illərdir yalnız seçilmiş nəsilləri yetişdiririk, cəsarət, sabitlik, zəka və gözəllik üçün seçim edirik. Bu itlər həm ev dairəsində, həm də çöl adamı ilə sahədə etibar ediləcək və heyranlıq doğuracaq itlərdir." Pfeyferin işi sayəsində irq 1920-ci ildə "Birləşmiş Kennel Klubu" (UKC) tərəfindən "Amerika Su Spanyeli" adı ilə tanındı və 1938-ci ildə "Field Dog Stud Book" tərəfindən qəbul edildi. Pfeyferin öz iti "Curly Pfeifer" UKC-də qeydiyyata alınan ilk Amerika Su Spanyeli oldu. Missuridən olan Con Skofild və Viskonsinin Raş Leyk şəhərindən olan Tomas Broqdan, Amerika Su Spanyeli Klubu (AWSC) ilə birlikdə çalışaraq irqin 1940-cı ildə "Amerika Kennel Klubu" (AKC) tərəfindən tanınmasını təmin etdilər. AKC tərəfindən tanınmazdan əvvəl bu irq heç vaxt sərgilərdə nümayiş etdirilməmişdi. Bu irq Boykin Spanyeli ilə əlaqəlidir və Boykinin inkişafında əsas irq olması ehtimal edilir. Boykin və Amerika Su Spanyeli arasındakı fərqlər əhəmiyyətsizdir və bəzi it tarixçiləri ilk Boykin olan "Dumpy"nin əslində yolda itirilmiş bir Amerika Su Spanyeli olduğunu irəli sürürlər. Lakin Boykin üzrə irq klubları bu hekayə ilə razılaşmır. Bu irq 1985-ci ildə Viskonsin ştatının rəsmi iti elan edildi. Amerika Su Spanyeli hələ də nadir bir irq olaraq qalır. 1998-ci ildə AKC-də yalnız 233 körpə qeydiyyata alınmışdı və əsasən ABŞ-ın Orta Qərb bölgəsində, xüsusilə Viskonsin, Minnesota və Miçiqanda təxminən 3,000 it mövcud idi. 2010-cu ildə bu irq ABŞ-da ən populyar 167 irq arasında 143-cü yerdə idi. Bu, 2000-ci ildə 125-ci yerdə olan göstəricidən aşağıdır. Bu itlər nə xüsusi olaraq retriever, nə də spanyel kimi təsnif edilmir və buna görə də AKC sahə yarışlarında iştirak edə bilmirlər, lakin AKC ov testlərində (spanyel və retriever testləri) və AWSC tərəfindən təşkil edilən retriever ov testlərində iştirak edə bilərlər. "Amerika Su Spanyeli Sahə Assosiasiyası" 1993-cü ildə AKC Spanyel təsnifatını dəstəkləyən və irq sahiblərinə sahə təlimi imkanları təqdim etmək istəyən irq həvəskarları tərəfindən qurulmuşdur. 1999-cu ildə "AWSC2 üzvləri arasında keçirilən səsvermədə irqi təsnif edilməmiş olaraq saxlamaq qərarına gəldilər. Görünüş Məhdud populyarlığı onun inkişafını məhdudlaşdırdı və nəticədə irq 19-cu əsrdən bəri nisbətən dəyişməz qaldı. Onlar orta ölçülü itlərdir və qıvrıq qəhvəyi, çəhrayı və ya şokolad rəngli xəzə malikdirlər. İrqin orta boyu 38–46 sm, çəkisi isə 11–20 kq arasındadır. Onlar İrlandiya Su Spanyellərinə bənzər xüsusiyyətlərə malikdirlər, lakin İrlandiya irqi daha böyükdür (53–61 sm, 25–29 kq). Amerika Su Spanyelininin xəzi iki fərqli nümunədə ola bilər: ya sıx qıvrımlı, ya da "marcel nümunəsi" adlanan dalğalı formada. İş və sərgi xətləri bəzi digər spanyel irqlərində olduğu kimi fərqlənməyib və hər ikisi eyni görünür. Xəzin xarici təbəqəsi kobud olub, suyu uzaqlaşdırır və iti kollardan qoruyur. Daxili təbəqə isə iti isti saxlamaq üçün izolyasiya təmin edir. Xəzin yağlı bir hissi var və bu, "it qoxusu" yaradır. İrq standartına görə, gözlərin rəngi xəzin rəngi ilə uyğun olmalı və heç vaxt sarı olmamalıdır. Kəlləsi genişdir və uzun, enli qulaqlara sahibdir. Quyruq adətən kəsilmir. Temperament O, hər cür ərazidə çox yönlüdür və suda ən sürətli üzən olmasa da, yüksək dözümlülüyə malikdir. Bu irq həmçinin çeviklik və "flyball" üzrə yaxşıdır və 1993-cü ildə bu irqdən olan ilk it "flyball" çempionu adını qazanmışdır. Bu irqin üzvləri diqqət mərkəzində olmağı sevirlər və bəzən olduqca səsli ola bilərlər. Bu, bir ailə itidir və tez-tez bir şəxsə bağlanır. Uzun illər boyu bu irq "qrup halında" yetişdirilib, bir qrup halında yaşamağa icazə verilib. Bu vaxtdan bəri yetişdiricilər həm ov, həm də ailə həyatı üçün uyğun olan taraz temperamentli itlər yetişdirmək üçün çalışırlar. Amerika su spanyeli bəzən öz qərarını özü verir və sahibinə qulaq asmır. İrq təlimə yaxşı uyğunlaşır və xüsusilə təkrarlanan təlim məşqlərindən daha çox müxtəliflik təqdim edən təlimlərdə əla nəticələr göstərir. Lakin bu irqin bəzi nümayəndələri yemək mülkiyyəti ilə bağlı problemlər yaşaya bilər. Onlar inadkar ola bilər və zehni cəhətdən körpəlikdən yetkinliyə yavaş-yavaş keçirlər. İrqin bəzi xətləri hələ də dominant və aqressiv temperamentə malikdir. Bu xətlərdən başqa, Amerika Su Spanyeli uşaqlarla yaxşı keçinir və onlarla oynamağı sevir. Ov üçün yetişdirilsələr də, ölçülərinə görə mənzil həyatı üçün uyğundur, yalnız kifayət qədər hərəkət etmələri tələb olunur. Sağlamlıq İrqin erkən inkişaf mərhələsində qrup halında yetişdirilməsi genetik müxtəlifliyə səbəb oldu, buna görə də daha populyar irqlərin irsi xəstəlikləri Amerika Su Spanyelində də nadir hallarda görülür. Bu irq "katarakt" və "proqressiv retina atrofiyası" kimi göz problemlərindən əziyyət çəkə bilər. Hər iki vəziyyətdə irsiyyət şübhəsi var və "katarakt"ın orta başlanğıc yaşı bir ildən azdır. Digər narahatlıqlar arasında "hipotireoz", "allergiyalar", "epilepsiya", "şəkərli diabet" və tük tökülməsinə səbəb ola biləcək "qlând pozuntuları" var. Tük tökülməsi təxminən altı aylıq olanda baş verir və boyun, budlar və quyruğu əhatə edir. Lakin irq klublarının apardığı işlər sayəsində bu tezlik azalmışdır. "Ortopedik Heyvanlar Fondu" tərəfindən 1974–1999-cu illər arasında aparılan sorğulara görə, bu irqdə "diz displaziyası" təxminən 8.3% hallarda müşahidə edilir. Bu, idman irqləri arasında ən aşağı nəticələrdən biridir. Qreyhaundlar 3.4% ilə ən aşağı, Boykin Spanyeli isə 47% ilə ikinci ən yüksək nəticəyə malikdir. "Dirsək displaziyası"na dair heç bir dəlil tapılmayıb. İrqin orta ömür müddəti 10–13 ildir. Ən çox qoyulan 10 ad 1.Jett 2.Ragnor 3.Cody 4.Bear 5.Charlie 6.Sadie 7.Ginger 8.Ebony 9.Sophie 10.Zoe
https://en.wikipedia.org/wiki/American_Water_Spaniel
https://a-z-animals.com/animals/american-water-spaniel/
https://dogtime.com/dog-breeds/american-water-spaniel
https://www.thekennelclub.org.uk/search/breeds-a-to-z/breeds/gundog/spaniel-american-water-imp/
https://www.hillspet.com/dog-care/dog-breeds/american-water-spaniel
https://www.thesprucepets.com/american-water-spaniel-full-profile-history-and-care-4766808
https://www.americanwaterspanielclub.org/
https://www.webmd.com/pets/dogs/what-to-know-about-american-water-spaniels
https://www.petmd.com/dog/breeds/american-water-spaniel
https://gundog-journal.com/breeds/american-water-spaniel
https://www.dogster.com/dog-breeds/american-water-spaniel
https://www.gundogmag.com/editorial/american-water-spaniel/369557
https://brit-petfood.com/cy/node/6951
https://atascazooanimalhospital.com/client-resources/breed-info/american-water-spaniel/
Tarix : 12 yanvar 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
