Alexander Romanovich Luria (1902–1977) - Sovet nevropsixoloqu və nevroloqu, beynin müxtəlif funksiyalarını araşdıran və beyin zədələnmələrinin insan davranışı və düşüncə proseslərinə təsirini tədqiq edən ilk alimlərdən biri. Luria nevropsixologiya sahəsindəki əsas inkişafların banisidir və onun tədqiqatları, beynin quruluşu və funksiyaları arasındakı əlaqələri aydınlaşdırmışdır. O, beynin psixoloji proseslərə təsirini ilk dəfə səmərəli şəkildə inteqrasiya edən tədqiqatçı olub. Erkən həyatı və təhsili Luria 1902-ci ildə, Rusiyada, Bashkiriyada anadan olmuşdur. O, Moskva Universitetində təhsil almış və burada psixologiya və nevrologiya sahəsində tədqiqatlara başlamışdır. Luria bu sahədə öyrəndikləri ilə beynin funksional təbiətini başa düşmək üçün müxtəlif üsullar tətbiq etməyə çalışmışdır. O, həmçinin Viqotskiy ilə əməkdaşlıq etmiş, psixoloji tədqiqatlar və beyin inkişafı ilə bağlı bir çox nəzəriyyə irəli sürmüşdür. Elmi nailiyyətləri və tədqiqatları Beynin funksional lokalizasiyası Luria beynin müxtəlif hissələrinin konkret psixoloji funksiyalarla əlaqəli olduğunu müəyyənləşdirmişdir. Onun əsas işlərindən biri beynin spesifik sahələrinin yaddaş, nitq, diqqət və digər psixoloji proseslərlə əlaqəsini göstərmək idi. Luria beyin zədələnməsi ilə bağlı əhəmiyyətli işlər görmüş və beynin frontal loblarının xüsusən planlaşdırma, qərar vermə və diqqət kimi yüksək səviyyəli psixoloji proseslərlə əlaqəsini göstərmişdir. O, beynin lokalizasiyasına dair növbəti tədqiqatlar ilə sinir sisteminin strukturunun yalnız birbaşa fiziki təsirini deyil, həm də insanların davranışlarına və düşüncələrinə olan əlaqələrini araşdırmışdır. Sinir funksiyalarının bərpası Luria həmçinin beynin bərpa proseslərini öyrənmiş və sinir zədələnmələri nəticəsində itirilmiş funksiyaların bərpasına dair mühüm tədqiqatlar aparmışdır. O, müxtəlif nevroloji xəstəliklər və travmalara məruz qalmış xəstələr üzərində psixoloji testlər və beynin müxtəlif bölmələrinin işləməsi ilə bağlı eksperimentlər aparmışdır. Viqotski ilə əməkdaşlıq Luria, Lev Viqotski ilə əməkdaşlıq edərək təsvir edən metodu inkişaf etdirmiş və humanitar elmlərin psixologiya ilə əlaqələndirilməsini müdafiə etmişdir. Viqotski ilə birlikdə kognitiv inkişaf və dilin psixoloji funksiyası ilə bağlı yeni nəzəriyyələr irəli sürmüşdür. Onların birlikdə apardıqları işlər psixologiya və təhsilin inkişafında böyük təsirə malik olub. "Beynin psixoloji funksiyalarının quruluşu" Luria'nın ən məşhur əsərlərindən biri "Beynin psixoloji funksiyalarının quruluşu" adlı kitabıdır. Bu kitabda o, beynin necə işlədiyini və psixoloji funksiyalarla əlaqəsini detallı şəkildə izah etmişdir. Luria beynin çoxşaxəli bir struktura sahib olduğunu və müxtəlif sahələrinin fərqli psixoloji funksiyalarla əlaqələndiyini göstərmişdir. Son illəri və irsi Luria 1977-ci ildə vəfat etmişdir, amma onun elmi mirası bu gün də psixologiya, nevrologiya və nevropsixologiya sahələrində geniş tətbiq olunur. Luria'nın apardığı tədqiqatlar onun beynin funksional və struktural xüsusiyyətləri ilə bağlı nəzəriyyələrinin müasir nevropsixoloji diaqnozlar və terapiya metodları üçün təməl yaratmışdır.
https://en.wikipedia.org/wiki/Alexander_Luria
https://www.britannica.com/biography/A-R-Luria
https://masgutovamethod.com/?Znw1NnxfbWVkaWFfdXBsb2Fkcw==
https://www.researchgate.net/publication/257811379_Alexander_Luria_Life_research_and_contribution_to_neuroscience
https://psycnet.apa.org/fulltext/2014-56250-001.html
https://www.springer.com/book/9783031885976?srsltid=AfmBOoox2ZlvZbYocItWBqpF1MFYKEDP1-itGB1qs6I7lDX5ZvoTALVi
https://link.springer.com/10.1007/978-0-387-79061-9_1696
Tarix : 3 mart 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
