Afrika balıq qartalı və ya Afrika dəniz qartalı - Saxara səhrasının cənubunda yerləşən Afrika ölkələrində, böyük su mənbələri olan ərazilərdə yaşayan iri bir qartal növü. Taksonomiya Afrika balıq qartalı, "Icthyophaga" cinsinə aid edilir. Onun ən yaxın qohumu təhlükə altında olan Madaqaskar balıq qartalı (I. vociferoides) hesab olunur. Bu iki növ, ağbaş (Afrika balıq qartalı) və qəhvəyi başlı (Madaqaskar balıq qartalı) növlərdən ibarət olan qədim dəniz qartalı xəttinə aiddir. Hər iki növün caynaqları, dimdiyi və gözləri qara rəngdədir. Hətta cavan fərdlərin quyruqlarında da ağ rəngli hissələr olur. "Vocifer" adı, Fransız təbiətşünas François Levaillant tərəfindən verilmişdir və "səsli" mənasını daşıyır. Təsvir Afrika balıq qartalı iri bir quşdur. Dişilər 3,2–3,6 kq (7,1–7,9 funt) çəkiyə malik olub, erkəklərdən (2,0–2,5 kq; 4,4–5,5 funt) daha böyükdür. Bu, yırtıcı quşlarda tipik cinsi dimorfizmdir. Erkəklərin qanadları təxminən 2 m (6,6 fut), dişilərin qanadları isə 2,4 m (7,9 fut) uzunluğundadır. Bədən uzunluğu 63–75 sm (25–29,5 düym) arasında dəyişir. Yetkin fərdlərin bədəni əsasən qəhvəyi, başı isə ağbaş qartal kimi ağ rəngdədir. Qanadları böyük və qara rəngdədir. Başı, döşü və quyruğu ağ rəngdə olub, tüklə örtülməyən üz hissəsi sarıdır. Gözləri tünd qəhvəyi, dimdiyi qarmaq şəklində və sarı rəngdə olub, uc hissəsi qaradır. Cavan fərdlərin lələkləri qəhvəyi, gözləri isə daha açıq rəngdədir. Ayaqlarının altı kobud olub, sürüşkən su canlılarını tutmaq üçün güclü caynaqlara malikdir. Bu növ əsasən balıqlarla qidalanır, lakin su quşları kimi müxtəlif ovları da tuta bilir. Onun fərqli səsi bir çoxları üçün Afrikanın ruhunu və mahiyyətini xatırladır. Erkəklərin səsi daha incədir və "weee-ah, hyo-hyo" və ya "heee-ah, heeah-heeah" kimi səslənir. Yayılması və yaşayış mühiti Afrika balıq qartalı əsasən şirin su mənbələri (göllər, su anbarları və çaylar) yaxınlığında yaşayır, bəzən çay mənsəbləri və laqunlar kimi sahil ərazilərində də rast gəlinir. Bu növ, Saxara səhrasının cənubunda yerləşən Afrika ölkələrində geniş yayılıb. Cənubi Afrikada və Namibiyada Oranj çayı, Botsvanada Okavango deltası, Malavi, Tanzaniya və Mozambiki əhatə edən Malavi gölü kimi yerlərdə yaşayır. Mərkəzi Afrikada, xüsusilə Rift Vadisi gölləri ətrafında da çoxsaylı populyasiyaları mövcuddur. Bu növ, yalnız kifayət qədər ov və yaxşı bir oturacaq tələb edir və çəmənliklər, bataqlıqlar, tropik meşələr, hətta səhra sahilləri kimi müxtəlif yaşayış mühitlərində tapıla bilər. Lakin az su olan quraq ərazilərdə rast gəlinmir. Çoxalma Afrika balıq qartalı quraq mövsümdə, su səviyyəsi aşağı olduqda çoxalır. Cütünə ömürlük sadiq olduğu düşünülür. Cütlüklər tez-tez iki və ya daha çox yuva saxlayır və bu yuvaları təkrar istifadə edirlər. Yuvalar illər ərzində yenidən qurulduğu üçün kifayət qədər böyüyə bilər, bəziləri 2, m (6,5 fut) enində və 1,2 m (3,9 fut) dərinliyində olur. Yuvalar əsasən budaq və digər taxta parçalarından ibarətdir və böyük ağaclarda yerləşir. Dişi bir ilə üç arasında ağ rəngli və bir neçə qırmızı ləkəli yumurta qoyur. İnkubasiya əsasən dişi tərəfindən həyata keçirilir, lakin dişi ov üçün getdikdə erkək də yumurtaları qoruyur. İnkubasiya müddəti 42–45 gün davam edir və balalar çıxdıqdan sonra valideynlər iki və ya üç balanı uğurla böyüdə bilirlər. Balalar təxminən 70–75 günlük olanda uçmağa başlayır. Valideynlərdən asılılıq üç ay davam edir, bundan sonra cavan fərdlər köçəri həyata keçir və yetkinlərdən uzaq qruplarda toplaşa bilərlər. İlk ili sağ qalanların ömür müddəti 12–24 il arasında dəyişir. Qidalanma Afrika balıq qartalı əsasən balıqlarla qidalanır. Ağacda oturaraq suya doğru uçur və böyük caynaqları ilə ovunu tutur. Sonra ovunu yemək üçün yenidən oturacağına qayıdır. Digər dəniz qartalları kimi, onun da ayaqlarında balıq və digər sürüşkən ovları tutmaq üçün xüsusi quruluşlar (spirikullar) var. Adətən 200–1000 qram (0,44–2,20 funt) arasında balıqları tutur, lakin 4,2 kq (9,3 funt) qədər olan balıqları da ovlaya bilər. Əgər ovu çox ağır olarsa, qartal suya düşərək qanadları ilə sahildə üzür. Bu növ əsasən çəki balığı (mullet) və pişik balığı (catfish) ilə qidalanır, lakin çiklitlər, tilapiyalar, ağciyərli balıqlar və xaracinlər kimi müxtəlif balıqları da ovlaya bilir. Hətta Afrika pələng balığı (Hydrocynus vittatus) kimi yırtıcı balıqları da ovlayır. Su quşları (ördəklər, qarabatdaq, qaşqaldaq, vağlar və qutanların balaları), kiçik tısbağalar, bala timsahlar, Nil monitorları, kərtənkələlər, qurbağalar, həşəratlar (xüsusilə termitlər) və leşlər də onun qidasına daxildir. Bəzən məməli heyvanları (dağ damanı, meymun, siçan, dovşan) da ovlayır. Afrika balıq qartalı digər quşların ovunu oğurlamaqla da məşhurdur (kleptoparazitizm). İnsanlarla əlaqə Afrika balıq qartalı, Beynəlxalq Təbiəti Mühafizə İttifaqı (IUCN) tərəfindən "ən az narahat edici" kateqoriyasında siyahıya alınıb. Təxmini populyasiya sayı 300.000 fərddir və yayılma sahəsi 18.300.000 km²-dir. Bu növ, Zimbabvenin milli quşudur və Zimbabve bayrağında təsvir olunub. Malavi, Namibiya, Zambiya və Cənubi Sudanın gerblərində də təsvir edilmişdir. Qədim Misirdə Afrika balıq qartalının mumiyaları tapılmışdır.
https://www.krugerpark.co.za/africa_fish_eagle.html
https://thebdi.org/2024/04/23/african-fish-eagle-haliaeetus-vocifer/
https://arabellacountryestate.co.za/african-fish-eagle/
https://www.botswana.co.za/fish-eagle-botswana-wildlife-guide.html
https://picturebirdai.com/ru/wiki/Haliaeetus_vocifer.html
https://dzen.ru/a/YwzzsKK7Zh3rkcsM
https://wildlife-ru.livejournal.com/284597.html
https://nyikasilika.wordpress.com/2012/11/24/the-african-fish-eagle-versus-the-bald-eagle/
https://datazone.birdlife.org/species/factsheet/african-fish-eagle-haliaeetus-vocifer/text
https://www.pangolinphoto.com/african-fish-eagle
https://zoogalaktika.ru/photos/aves/falconiformes/haliaeetus-vocifer
https://otjiwamountainlodge.com/home-to-the-african-fish-eagle/
https://africanraptor.co.za/gallery/fish-eagle/
https://www.safaribookings.com/blog/5-fascinating-facts-about-the-african-fish-eagle
https://birdingsouthafrica.co.za/african-fish-eagle
https://datazone.birdlife.org/species/factsheet/african-fish-eagle-haliaeetus-vocifer/summary
https://peregrinefund.org/explore-raptors-species/eagles/african-fish-eagle
https://www.grida.no/resources/3290
https://www.chitwa.co.za/en/blogs/african-fish-eagle
https://safaripartner.com/blog/facts-about-african-fish-eagle
Tarix : 24 yanvar 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
