Yuri Knorozov (1922–1999) — Sovet və rus şərqşünası, mayalı yazısının deşifrə edilməsindəki əhəmiyyətli töhfələri ilə tanınan alimdir. Knorozov, mayaların qədim yazısını oxumaq və anlamaq məqsədilə apardığı tədqiqatlarla geniş tanınmışdır və onun işləri bu sahənin ən mühüm və əsas tədqiqatlarından biri sayılır. Həyatı və təhsili Yuri Knorozov 1922-ci ildə SSRİ-də, Ukraynanın Harkov şəhərində anadan olmuşdur. O, təhsilini Leningrad Dövlət Universitetində almış və burada filologiya üzrə ixtisaslaşmışdır. Knorozovun şərq dillərinə, xüsusilə də Amerika qitəsinin yerli xalqlarının yazılı mədəniyyətinə olan marağı gənc yaşlarından başlamışdır. Savaş dövründə Knorozov, II Dünya Müharibəsinin iştirakçısı olmuş, sonra isə 1940-cı illərin sonlarında mayaların yazısı ilə bağlı araşdırmalara başlamışdır. Mayaların qədim yazısının sirrlərini açmağa çalışan bu tədqiqatlar, onun karyerasının əsas istiqamətini müəyyənləşdirmişdir. Maya yazısının deşifrə edilməsi Knorozov, mayaların qədim yazısını deşifrə etmək məqsədilə bir çox əhəmiyyətli kəşflər etmişdir. 1950-ci illərdə Knorozov, mayaların yazısının fonetik əsasda işlədiyini və simvollardan bəzilərinin hərfləri və səsləri təmsil etdiyini irəli sürmüşdür. Bu, o dövr üçün inqilabi bir yanaşma idi, çünki əvvəlki alimlər mayaların yazısının yalnız pictorial (şəkil və simvollar) bir sistem olduğunu düşünürdülər. Knorozovun 1952-ci ildə yazdığı "Maya yazısının deşifrası" adlı məqaləsi, bu sahədəki ən mühüm işlərdən biri oldu. O, bu yazıda, mayaların yazısının çoxşaxəli, həm semantik, həm də fonetik bir sistemə sahib olduğunu göstərmiş və yazının deşifrə olunmasına yeni bir yol açmışdır. Knorozovun bu kəşfi, əvvəlki nəzəriyyələri alt-üst etmiş və mayaların yazısının həlli üçün yeni bir əsər ortaya qoymuşdur. Onun tədqiqatları həm də mayaların tarixi, dini və sosial həyatına dair daha çox məlumat əldə etməyə imkan yaratmışdır. Yeri və təsiri Yuri Knorozovun apardığı tədqiqatlar, mayaların yazısının və mədəniyyətinin başa düşülməsində çox mühüm bir mərhələ oldu. Onun işləri, mayaların yazısını və dilini öyrənən başqa alimlər üçün böyük bir təməl yaratdı və bu sahədəki bir çox yeni tədqiqatların başlanğıcını qoydu. Knorozov, mayaların yazısının deşifrə olunmasının yalnız arxeologiya və etnologiya sahəsində deyil, həm də dilçilik, tarix və mədəniyyət araşdırmaları sahələrində əhəmiyyətli təsir göstərdiyini başa düşmüşdür. Onun apardığı işlər, mayaların həyatını, dini inanc sistemlərini, tarixi və sosial quruluşlarını daha dərindən başa düşməyə imkan yaratmışdır. Əsas əsərləri Knorozovun ən tanınmış əsəri "Maya yazısının deşifrası" (1952) adlı tədqiqatıdır. Bu əsərində o, mayaların yazısının fonetik və semantik aspektlərini təhlil edərək, bu yazının deşifrə edilməsi üçün əsas prinsipləri müəyyənləşdirmişdir. Onun yazı haqqında apardığı araşdırmalar və təqdim etdiyi yanaşmalar, mayaların yazısını oxumağa və başa düşməyə imkan yaratmışdır. Bundan əlavə, Knorozovun çoxsaylı digər məqalələri və kitabları da mövcuddur ki, burada mayaların tarixi və mədəniyyəti, həmçinin mayaların dilinin strukturu və yazı sistemləri təhlil edilmişdir. Onun yazdığı əsərlər, indiyə qədər mayaların mədəniyyəti ilə maraqlanan bütün tədqiqatçılar üçün mühüm mənbədir. Mirası Yuri Knorozovun mayaların yazısının deşifrə edilməsi sahəsindəki işləri, bu dövrün ən böyük elmi uğurlarından biri hesab olunur. O, yalnız mayaların yazısını anlamaqla kifayətlənməmiş, həm də bu yazının mədəniyyətə və tarixə dair yeni perspektivlər açılmasına kömək etmişdir. Knorozovun kəşfləri, mayaların mədəniyyətini başa düşməyə və qədim Amerika mədəniyyətləri haqqında daha çox məlumat əldə etməyə imkan yaratmışdır. Knorozov, eyni zamanda, dünya şərqşünaslığında əhəmiyyətli bir yer tutmuş və onun apardığı tədqiqatlar, bu sahənin inkişafına böyük təsir göstərmişdir. Mayaların yazısının deşifrə edilməsi, qədim Amerika mədəniyyətlərinin başa düşülməsi baxımından çox böyük bir əhəmiyyətə malikdir və Knorozov bu işdəki əsas fiqurlardan biri olmuşdur.
https://en.wikipedia.org/wiki/Yuri_Knorozov
https://www.britannica.com/biography/Yury-Valentinovich-Knorozov
https://www.reddit.com/r/OldSchoolCool/comments/unpdzi/yuri_knorozov_the_linguist_who_deciphered_the/
https://ethnomuseum.ru/en/resources/yuri-knorozov-s-collections/
https://www.amazon.com/Books-Yuri-V-Knorozov/s?rh=n%3A283155%2Cp_27%3AYuri%2BV.%2BKnorozov
https://www.wikidata.org/wiki/Q407741
https://www.researchgate.net/publication/364045016_Autobiography_of_Yuri_Knorozov_Evolution_of_the_Document_in_the_Researcher's_Personal_File
Tarix : 4 mart 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
