Yozef Rot (2 sentyabr 1894 – 27 may 1939) - Avstriya-Yəhudi yazıçısı və jurnalisti idi. Erkən həyatı və təhsili O, ən çox "Radetski marşı" romanı ilə tanınır. Bu əsər Avstriya-Macarıstan imperiyasının süqutunu araşdırır. Rot, o dövrdə Avstriya-Macarıstanın, indi isə Ukraynanın tərkibində olan Qalisiya bölgəsinin Brodi şəhərində yəhudi ailəsində anadan olub. Atası onu doğulmazdan əvvəl ailəsini tərk etmişdi, buna görə də Yozef anası və qohumlarının himayəsində böyüdü. Rot əvvəlcə "Lvov Universiteti"ndə, sonra isə "Vyana Universiteti"ndə ədəbiyyat və fəlsəfə təhsili alıb. Lakin Birinci Dünya Müharibəsi təhsilini yarımçıq qoymasına səbəb oldu. O, Avstriya-Macarıstan ordusunda xidmət etdi. Müharibədən sonra imperiyanın dağılması onun dünya görüşünə və yaradıcılığına dərin təsir göstərdi. Jurnalistika karyerası Müharibədən sonra Rot Vyana və Berlində jurnalist kimi fəaliyyət göstərməyə başladı. O, "Frankfurter Zeitung" kimi nüfuzlu qəzetlərdə siyasi və mədəni şərhləri ilə tanındı. Onun məqalələri əsasən müharibədən sonrakı Avropanın sosial-siyasi dəyişiklikləri, yəhudi diasporasının taleyi və imperiya kimliyinin itirilməsi mövzusuna həsr olunurdu. Ədəbiyyat karyerası Rotun ədəbi karyerası onun jurnalistik fəaliyyəti ilə sıx bağlı idi. Onun ilk romanlarından biri olan "Hörümçək toru" (1923), Birinci Dünya Müharibəsindən sonra Avropada yaranan siyasi ekstremizmi tənqid edirdi. Lakin onun ən məşhur əsəri "Radetski marşı" (1932) oldu. Bu roman Trotta ailəsinin süqutunu təsvir edir və bu vasitə ilə Avstriya-Macarıstan imperiyasının çöküşünü əks etdirir. Daha sonra yazdığı "İmperatorun məqbərəsi" (1938) əsəri "Radetski marşı"nın davamı kimi qəbul edilir və Birinci Dünya Müharibəsindən sonra imperiyanın aristokratiyasının süqutunu göstərir. Əsas əsərləri Rot məhsuldar yazıçı kimi bir çox roman, povest və esse qələmə alıb. Onun ən məşhur əsərləri bunlardır: -"Radetski marşı" (1932) – Avstriya-Macarıstan imperiyasının süqutu haqqındakı tarixi roman. -"İmperatorun məqbərəsi" (1938) – "Radetski marşı"nın davamı. -"Savoy oteli" (1924) – Müharibədən sonrakı Avropadakı qaçqınlar və cəmiyyətin vəziyyəti haqqında roman. -"Əyyub: Sadə bir insanın hekayəsi" (1930) – Bir yəhudi kişinin inanc və tale ilə mübarizəsi haqqında əsər. -"Səssiz peyğəmbər" (1929) – Lev Trotskinin həyatından ilhamlanmış roman. -"Sonsuz uçuş" (1927) – Müharibədən sonra əsgərlərin ruh düşkünlüyünü əks etdirən roman. -"Müqəddəs içən adamın əfsanəsi" (1939) – Parisdə yoxsul bir insanın son günlərini təsvir edən povest. -"Hörümçək toru" (1923) – Faşizmin yüksəlişini tənqid edən siyasi roman. -"Zipper və atası" (1928) – Vyanada bir gəncin böyümə hekayəsi. Sürgün və son illəri Nasizmin yüksəlişi ilə Rot 1933-cü ildə Almaniyanı tərk etməyə məcbur oldu. O, yəhudi olduğu və totalitar rejimlərə qarşı çıxdığı üçün təqib edilirdi. Sürgündə əsasən Fransada yaşadı, lakin bu dövrdə ciddi maliyyə çətinlikləri və alkoqolizmdən əziyyət çəkdi. Sağlamlığı pisləşsə də, ölümünə qədər yazmağa davam etdi. İrsi Rot həyatı boyu geniş miqyasda tanınmasa da, ölümündən sonra onun əsərləri böyük nüfuz qazandı. Onun Avstriya-Macarıstan imperiyası haqqında yazdıqları və dəqiq siyasi müşahidələri onu XX əsr Avropa ədəbiyyatının ən görkəmli yazıçılarından biri etdi. Bu gün "Radetski marşı" Birinci və İkinci Dünya Müharibələri arasındakı dövrün ən yaxşı romanlarından biri hesab olunur və Rotun yaradıcılığı dünya miqyasında öyrənilməyə və oxunmağa davam edir.
https://en.wikipedia.org/wiki/Joseph_Roth
https://www.britannica.com/biography/Joseph-Roth
https://www.theguardian.com/books/2005/dec/31/featuresreviews.guardianreview20
https://www.spectator.co.uk/article/the-unpleasant-truth-about-joseph-roth/
https://www.theguardian.com/books/2022/oct/06/endless-flight-the-life-of-joseph-roth-by-keiron-pim-review-everywhere-is-home
https://archives.cjh.org//repositories/5/resources/6801
https://www.washingtonpost.com/books/2023/01/05/rootless-brilliant-tragic-life-joseph-roth/
https://www.tabletmag.com/sections/arts-letters/articles/notes-on-joseph-roth
https://encyclopedia.yivo.org/article/1401
Tarix : 25 fevral 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
