Yeraltı göl - "subterranean lakes" olaraq da tanınan, yerin altında yerləşən bir göl. Təbii şəkildə meydana gələn yeraltı göllər əsasən karst relyefli bölgələrdə rast gəlinir. Bu ərazilərdə əhəngdaşı və ya digər həll oluna bilən qayalar aşınmaya məruz qalır, nəticədə suyun axa biləcəyi və toplanacağı mağaralar yaranır. Sloveniyada "Cross" mağarasında yerləşən 22 belə göldən biri olan təbii yeraltı göl nadir hidrogeoloji xüsusiyyətləri ilə seçilir. Daha çox hallarda, yeraltı suyu akvifer və ya bulaq kimi formalarda toplanır. Dünyanın ən böyük yeraltı gölü Namibiyadakı Dragon's Breath mağarasında yerləşir və sahəsi təxminən 2 hektardır . İkinci ən böyük yeraltı göl isə ABŞ-ın Tennessi ştatındakı Craighead mağaralarında yerləşən "The Lost Sea" adlanan göldür və sahəsi 1.8 hektardır. Yeraltı göl, səth gölü ilə oxşar ölçüdə olan, tamamilə və ya böyük ölçüdə yerin altında yerləşən su hövzəsidir. Lakin "göl" olaraq qəbul edilə biləcək su hövzəsinin dəqiq elmi tərifi hələ dəqiq müəyyən edilməyib. Yeraltı göllər, səth sahəsi və ya dərinlik kimi ölçü xüsusiyyətlərinə görə "göl" və ya "gölməçə" olaraq təsnif edilə bilər. Təbii olaraq meydana gələn yeraltı göllərin nadir rast gəlinməsi suyun yeraltında hərəkət şəklindən qaynaqlanır. Yerin səthinin altında olan suya təzyiq miqdarı artır və nəticədə su torpaq tərəfindən sovrulur. Yeraltı təzyiqin torpağı su ilə tamamilə doydura bildiyi sərhədə "səviyyə xətti" deyilir. Bu xəttin üstündə olan sahəyə "doymamış zona", altındakı sahəyə isə "doymuş zona" deyilir. Doymuş zonada təzyiq suyun hərəkətini təmin edən əsas qüvvə olur. Göllər əsasən cazibə qüvvəsi ilə formalaşır – su aşağı nöqtələrə doğru çəkilir və göl şəklində toplanır. Səviyyə xəttinin altındakı su təzyiq altında olur və bu səbəbdən göl meydana gətirmir, əvəzində akvifer yaradır. Təbii yeraltı göllər, həll olunan qayaların aşındığı, arxada mağaralar və digər boşluqlar buraxdığı karst ərazilərində yarana bilər. Səthdəki su bu boşluqlara daxil olaraq böyük mağaralarda toplanıb göl yarada bilir. Yeraltı göllər insan fəaliyyətləri nəticəsində də yarana bilər, məsələn, mədənlərin su ilə dolması nəticəsində. Bu cür göllərə misal olaraq, Uelsin Blaenau Ffestiniog şəhərindəki şifer mədənlərində yerləşən "Croesor" mədəni gölü və Avstriyada Hallein duz mədənində yerləşən göl göstərilə bilər. Craighead mağaraları, Tennessi ştatının Sweetwater və Madisonville bölgələri arasında yerləşən geniş bir mağara sistemidir. Bu mağara, ABŞ-ın ən böyük, dünyanın isə ikinci ən böyük buzla örtülməyən yeraltı gölü olan "İtirilmiş Dəniz"ə ev sahibliyi etməsi ilə tanınır. Göldən əlavə, mağarada bol miqdarda kristal yığıntıları olan antoditlər, sarkıt və dikitlər, eləcə də bir şəlalə mövcuddur.

İstinadlar

https://thelostsea.com/history/

https://www.nps.gov/subjects/nnlandmarks/site.htm?Site=LOSE-TN

https://www.cbsnews.com/news/the-lost-sea-exploring-americas-largest-underground-lake-tennessee/

https://www.lakescientist.com/dragons-breath-cave-holds-worlds-largest-underground-lake/

https://www.wantedinafrica.com/news/dragons-breath-cave-namibia-has-the-worlds-largest-underground-lake.html

https://web.archive.org/web/20121018085848/http://www.speleodiversity.ch/download/Kongressakten/081FilecciaNamgrows.pdf

https://cavefishes.org.uk/species-record.php?id=142

https://web.archive.org/web/20170704184636/http://turkmenistan.gov.tm/?id=2629

https://web.archive.org/web/20200926063022/https://bigenc.ru/geography/text/1857293

https://cso-central.asia/podzemnoe-ozero-kov-ata-chudo-prirody/

https://en.wikipedia.org/wiki/Paul_Brummell

https://koryogroup.com/travel-guide/kow-ata-turkmenistan-travel-guide

https://alpagama.org/kov-ata-podzemnoe-tselebnoe-ozero.html

https://www.iexplore.com/travel-guides/australia-and-south-pacific/nauru/attractions

https://www.katasterjam.si/?c=jame.simpleSearch&katSt=65

http://www.dedi.si/dediscina/156-krizna-jama

https://www.reuters.com/world/europe/rescue-begins-five-trapped-deep-inside-flooded-slovenian-cave-2024-01-08/

https://www.rtvslo.si/crna-kronika/peterica-po-skoraj-treh-dneh-resena-iz-krizne-jame-vsi-so-zdravi-in-v-dobrem-psihicnem-stanju/693983

https://www.24ur.com/novice/slovenija/v-krizni-jami-ujetih-pet-oseb.html

https://sloveniatimes.com/40126/five-people-rescued-from-cave-after-two-days

https://www.lyellcollection.org/doi/full/10.1144/sp279.1

https://www.dailypost.co.uk/news/north-wales-news/rescuers-plea-cavers-using-extremely-28152662

Tarix : 30 noyabr 2024