Yambo Ouologuem - Malili yazıçı və şair. Həyatı Yambo Ouologuem 1940-cı ildə Fransız Sudanı (indiki Mali) ərazisindəki Bandiagara şəhərində, Dogon bölgəsinin əsas mərkəzində zadəgan Tidjaniya ailəsində anadan olub. Atası Boukary Ouologuem torpaq sahibi və məktəb inspektoru idi. Ouologuem ilk təhsilini Bamako şəhərindəki liseydə alıb və 1960-cı ildə Fransaya köçüb. Orada "Lycée Henri-IV" liseyində oxuyub, daha sonra "École Normale Supérieure"də sosiologiya üzrə doktorluq dərəcəsi qazanmaqla yanaşı, fəlsəfə, ədəbiyyat və ingilis dili üzrə təhsil alıb. 1964-1966-cı illərdə Paris yaxınlığında "Charenton-le-Pont Liseyi"ndə müəllimlik edib. Ouologuem 1968-ci ildə "Le Devoir de violence" romanını nəşr etdirərək böyük uğur qazanıb, lakin sonradan plagiat ittihamları ilə üzləşib. Bu mübahisələr onun karyerasına ciddi zərbə vurub və 1970-ci illərin sonlarında Maliyə qayıdıb. 1984-cü ilə qədər Sévaré şəhərindəki gənclər mərkəzinin direktoru olub və uşaqlar üçün dərsliklər yazıb. Ömrünün son illərində islam dininə bağlı tənha bir həyat sürüb və marabut (dini rəhbər) kimi fəaliyyət göstərib. Ouologuem 2017-ci ildə Sévarédə vəfat edib. Yaradıcılığı Yambo Ouologuem ədəbi karyerasına 1968-ci ildə "Éditions du Seuil" nəşriyyatında çap olunan "Le Devoir de violence" ("Şiddət Vəzifəsi") romanı ilə başlayıb. Bu əsər uydurma Nakem imperiyasının səkkiz əsrlik tarixini əhatə edir və Afrika tarixindəki şiddəti – yerli hökmdarların, ərəb tacirlərinin və Avropa müstəmləkəçilərinin təsirini – sərt şəkildə təsvir edir. Roman əvvəlcə böyük təriflə qarşılanıb və "Prix Renaudot" qazanıb, lakin sonradan Graham Greene-nin "It’s a Battlefield" və André Schwarz-Bartın "Le Dernier des Justes" əsərlərindən fraqmentlərin götürüldüyü iddia edilib. Ouologuem bu ittihamlara qarşı özünü müdafiə etsə də (mətnində sitat işarələrindən istifadə etdiyini, lakin nəşriyyatın bunları sildiyini bildirib), roman Fransada qadağan olunub və uzun müddət nəşr edilməyib. 1969-cu ildə o, "Lettre à la France nègre" ("Qara Fransaya Məktub") esse toplusunu nəşr etdirib ki, bu əsər fransız liberallarının Afrika haqqında "nəcib" fikirlərini ironik şəkildə tənqid edir. Həmin il "Utto Rodolph" təxəllüsü ilə "Les Mille et une bibles du sexe" ("Min Bir Cinsi Müqəddəs Kitab") adlı erotik roman dərc etdirib. "Nelly Brigitta" təxəllüsü ilə isə "Les Moissons de l’amour" ("Sevgi Məhsulları") və "Le Secret des orchidées" ("Orxideyaların Sirri") əsərlərini yazıb. Ouologuem həmçinin bəzi şeirlər qələmə alıb ki, bunlar "Nouvelle Somme" jurnalında və müxtəlif antologiyalarda dərc olunub. Mükafatları "Prix Renaudot" (1968) — "Le Devoir de violence" ("Şiddət Vəzifəsi") romanı ilə. "Yambo Ouologuem Mükafatı" — Malidə hər il fransız dilində yazan afrikalı müəlliflərə verilən bu mükafat onun şərəfinə adlandırılıb. Şəxsi həyatı Ouologuem ailə qurmayıb və övladı olmayıb. Plagiat qalmaqalından sonra Qərb mətbuatından uzaqlaşaraq Malidə tənha həyat sürüb. İslam dininə bağlılığı ilə son illərində özünü ədəbi dünyadan tamamilə təcrid edib və əsərlərini belə inkar etməyə başlayıb. Qızı Ava Ouologuem onun ədəbi irsini idarə edir. Əsərləri "Le Devoir de violence" ("Şiddət Vəzifəsi", 1968) — roman. "Lettre à la France nègre" ("Qara Fransaya Məktub", 1969) — esse toplusu. "Les Mille et une bibles du sexe" ("Min Bir Cinsi Müqəddəs Kitab", 1969) — roman (Utto Rodolph təxəllüsü ilə). "Les Moissons de l’amour" ("Sevgi Məhsulları", 1969) — roman (Nelly Brigitta təxəllüsü ilə). "Le Secret des orchidées" ("Orxideyaların Sirri", 1968) — roman (Nelly Brigitta təxəllüsü ilə). "Terres du Soleil" ("Günəş Torpaqları", 1971) — dərslik (Paul Pehiep ilə birgə). Ədəbiyyatda təsiri Yambo Ouologuem Afrika ədəbiyyatında Senghorun "negritude" anlayışına qarşı çıxan və tarixi miflərdən uzaq, daha sərt reallıqları təsvir edən bir yazar kimi tanınır. "Le Devoir de violence" romanı ilə o, müstəmləkəçilikdən sonrakı Afrika ədəbiyyatında yeni bir istiqamət yaradıb, lakin plagiat ittihamları onun karyerasını məhv edib. Əsərləri mübahisəli olsa da, Ouologuem-in Afrika tarixinə və insan təbiətinə dair cəsarətli baxışı müasir yazarlara, məsələn, 2021-ci il "Prix Goncourt" qalibi Mohamed Mbougar Sarr-a ilham verib. Sarr-ın "La Plus Secrète Mémoire des hommes" romanı Ouologuem-in həyatından ilhamlanıb və onun irsinə yenidən diqqət çəkib.
https://en.wikipedia.org/wiki/Yambo_Ouologuem
https://www.goodreads.com/book/show/1712370.Bound_to_Violence
https://www.nytimes.com/2023/09/27/books/yambo-ouologuem-bound-to-violence.html
https://www.britannica.com/biography/Yambo-Ouologuem
https://www.rienner.com/title/Yambo_Ouologuem_Postcolonial_Writer_Islamic_Militant
https://www.ascleiden.nl/content/library-weekly/yambo-ouologuem
https://www.penguin.co.uk/authors/178477/yambo-ouologuem
https://www.degruyter.com/document/doi/10.1515/9781685851873/html?srsltid=AfmBOoqTXNYTPNtJbCu-LDManv3MhZP2aThF36JH-XNlaA6mzGMNKsju
Tarix : 14 mart 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
