XÖHKS (Xırda Ödənişlər və Hesablaşmalar Klirinq Sistemi) -bankçılıqda istifadə olunan sistem. XÖHKS kiçik məbləğli ödənişlərin sürətli, təhlükəsiz və effektiv şəkildə həyata keçirilməsini təmin edən müasir maliyyə infrastrukturunun vacib bir hissəsidir. Bu sistem, Azərbaycan Respublikasının Mərkəzi Bankı tərəfindən idarə olunur və əsasən gündəlik əməliyyatlarda istifadə olunan ödənişlərin avtomatlaşdırılmış şəkildə emalını təmin edir. XÖHKS, ödənişləri FIFO (First In, First Out) prinsipinə əsasən işləyir və əməliyyatların vaxtında yerinə yetirilməsini təmin etmək üçün müəyyən vaxt və məbləğ limitləri tətbiq olunur. - Vaxt limiti: Sistem 9:25-dən 16:00-a kimi iştirakçılardan ödəniş sənədlərinin qəbulunu həyata keçirir. - Məbləğ limiti:40000 manat. Ödənişlər 3 sessia formasinda olunur. Prosesinin nəticələri iştirakçılara 1-ci sessiya üzrə 12:00-12:35, 2-ci sessiya üzrə 14:30-15:05 3-cü sessiya üzrə isə 16:00-16:40 intervallarında göndərilir. 16:45-dən 17:05-ə kimi əməliyyat günün bağlanması prosesi aparılır və iştirakçı təşkilatlara submüxbir hesablarda aparılmış əməliyyatlar üzrə çıxarışlar təqdim olunur.İstisna hallarda vaxt uzadıla bilər. Fəaliyyət prinsipləri - Mərkəzləşdirilmiş idarəetmə: Azərbaycan Mərkəzi Bankı tərəfindən nəzarət edilən mərkəzləşdirilmiş bir sistemdir. - FIFO prinsipi ilə emal: Ödənişlər, FIFO prinsipinə əsasən işlənir və ilk daxil olan əməliyyatlar ilk həyata keçirilir. Bu, əməliyyatların şəffaf və təhlükəsiz olmasını təmin edir. - Avtomatlaşdırılmış klirinq: Ödənişlər avtomatlaşdırılmış şəkildə uyğunlaşdırılır və yekunlaşdırılır, bu da əməliyyatların sürətini artırır və səhvlərin qarşısını alır. - Bərabər iştirakçı şəraiti: XOHKS, bütün iştirakçılara bərabər imkanlar yaradır, beləliklə, sistemdən istifadə edən hər kəsin hüquqları qorunur. Azərbaycandakı rolu Azərbaycanda XÖHKS-in inkişafı, ödəniş sistemlərinin müasirləşdirilməsi və iqtisadiyyatın rəqəmsallaşması baxımından böyük əhəmiyyət kəsb edir. Sistem ödənişlərin düzgünlüyünü, şəffaflığını və təhlükəsizliyini təmin edir. Bu, həm müştərilər, həm də biznes subyektləri üçün ödənişləri daha rahat və sürətli şəkildə həyata keçirmək imkanı yaradır. Hüquqi tənzimləmə və normativ baza XÖHKS-in fəaliyyəti Azərbaycan Respublikasının müvafiq qanunvericiliyi və Mərkəzi Bankın normativ sənədləri ilə tənzimlənir. XÖHKS-in hüquqi çərçivəsi, sistemin fəaliyyətinin şəffaf və qanuni əsaslarla həyata keçirilməsini təmin edir. Əsas hüquqi aktlar - Azərbaycan Respublikasının "Ödənişlər haqqında" Qanunu - Mərkəzi Bankın normativ aktları Bu sistem, həm bizneslər, həm də vətəndaşlar üçün ödənişlərin sürətli, təhlükəsiz və şəffaf şəkildə həyata keçirilməsini təmin edir və ölkənin iqtisadi inkişafına əhəmiyyətli töhfə verir.
https://www.cbar.az/page-478/low-value-payments-clearing-and-settlement-system
https://banker.az/klirinq-n%C9%99dir/
https://unec.edu.az/application/uploads/2015/05/shukurzade_ilkin.pdf
https://e-qanun.az/framework/33477
Tarix : 1 dekabr 2024
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
