Wolfgang Gröbner — Avstriyalı riyaziyyatçı, kommunativ cəbr və algebrik həndəsə sahələrində çalışan görkəmli alim və sərbəst düşünən şəxsiyyət. Onun adı “Gröbner bazisi” və “Gröbner ikililiyi” anlayışları ilə məşhurdur. Həyatı Wolfgang Gröbner 1899-cu il fevralın 11-də Cənubi Tirolda, Brenner keçidinin yaxınlığındakı Gossensaşda otelçi ailəsində anadan olmuşdur. O, dörd bacı-qardaşla birgə böyümüş və Feldkirxdəki Yesuit internatında (Stella Matutina) təhsil almışdır. 1917-ci ildə Birinci Dünya Müharibəsində İtaliya cəbhəsində xidmət etmiş, müharibədən sonra isə Qrats Texniki Universitetində maşınqayırma təhsilinə başlamışdır. Lakin qardaşının motosiklet qəzasında ölümü Gröbneri dərin ruhi böhrana salmış, bu da onun texnika təhsilini yarımçıq qoymasına və katolik kilsəsi ilə əlaqələrini kəsməsinə səbəb olmuşdur. 1929-cu ildə o, Vyana Universitetində riyaziyyat təhsilinə başlamış və 1932-ci ildə Filip Furtvänglerin rəhbərliyi ilə “Minimal bazalar probleminə töhfə” mövzusunda doktorluq dissertasiyasını müdafiə etmişdir. Gröbner evlənmiş və bir neçə övladı olmuşdur, o cümlədən qızı Waltraud (1931-ci il təvəllüdlü) sonradan doktorluq dərəcəsi almış və tarixçi Fritz Gschnitzerlə ailə qurmuşdur. Karyerası Doktorluqdan sonra Gröbner Göttingen Universitetində Emmi Nöterin yanında iki semestr postdoktorantura keçmiş və burada Gröbner ikililiyi və kommunativ halqalardakı ireduzibil ideallar nəzəriyyəsini inkişaf etdirmişdir. 1933-cü ildə Avstriyaya qayıtsa da, iş tapa bilməmiş və ailəsinin otelində çalışaraq kiçik elektrik stansiyaları tikmişdir. 1939-cu ildə İtaliyanın Cənubi Tirolu ilhaq etməsindən sonra Alman vətəndaşlığını seçərək Berlində “Fortschritte der Mathematik” jurnalında redaktor işləmişdir. 1941-ci ildə Vyana Universitetində ekstraordinarius professor olmuş, İkinci Dünya Müharibəsi zamanı isə Braunşveyqdə Alman Aviasiya Tədqiqat İnstitutunda işləmişdir. Müharibədən sonra 1946-cı ildə Vyanada qısa müddət çalışsa da, 1947-ci ildə İnsbruk Universitetində professorluq vəzifəsinə təyin edilmiş və 1970-ci ilə qədər burada fəaliyyət göstərmişdir. NSDAP üzvü olmaması onun müharibədən sonrakı karyerasında müsbət rol oynamışdır. Elmi töhfələri Gröbnerin ən böyük elmi nailiyyətlərindən biri kommunativ cəbr sahəsində “Gröbner bazisi”nin əsasını qoymasıdır. Bu anlayış onun tələbəsi Bruno Buchberger tərəfindən 1965-ci ildə rəsmiləşdirilmiş və Gröbnerin şərəfinə adlandırılmışdır. Gröbner bazisi polinom halqalarındakı ideal problemlərini həll etmək üçün effektiv alqoritm təmin edir və müasir kompüter cəbrində geniş tətbiq olunur. O, həmçinin Lie seriyaları nəzəriyyəsi üzərində işləmiş və qeyri-xətti pozuntu nəzəriyyəsini yaradaraq səma mexanikası, astronavtika və reaktor fizikası kimi sahələrdə tətbiqlərə yol açmışdır. NASA və ABŞ ordusu onun metodlarından orbit hesablamaları üçün istifadə etmişdir.
https://www.srku.edu.in/read?s=Wolfgang+Gr%C3%B6bner
https://www.srku.edu.in/read?s=Wolfgang+Gr%C3%B6bner
https://www.mathgenealogy.org/id.php?id=74462
https://www.wilhelmexner.org/en/medalists/wolfgang-groebner/
https://www.wikiwand.com/en/articles/Wolfgang_Gr%C3%B6bner
https://data.isiscb.org/isis/authority/CBA000040261/
https://en.wikipedia.org/wiki/Wolfgang_Gr%C3%B6bner#/media/File:Wolfgang_Grobner.jpg
Tarix : 15 mart 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
