William Congreve - İngilis ədəbiyyatında Restavrasiya komediyasının zirvəsinə çatan dramaturqlardan biri. Onun pyesləri iti dialoqları, cəsarətli satirası və mürəkkəb süjet xətləri ilə seçilir. Congreve, xüsusilə "The Way of the World" adlı əsəri ilə tanınır və İngilis teatrının klassik komediya ənənəsində mühüm rol oynamışdır. Həyatı və təhsili William Congreve 1670-ci ildə İngiltərənin West Yorkshire bölgəsində anadan olmuşdur. Onun ailəsi İrlandiyaya köçdüyü üçün o, uşaqlıq və gənclik illərini orada keçirmişdir. Congreve Kilkenny Collegedə və daha sonra Trinity College Dublində təhsil almışdır. İrlandiyada olarkən Congreve, tanınmış yazar Jonathan Swift (Gülliverin səyahətləri əsərinin müəllifi) ilə tanış olmuşdur. Daha sonra o, hüquq təhsili almaq üçün Londonun Middle Temple məktəbinə daxil olsa da, hüquq sahəsində deyil, ədəbiyyatda uğur qazanmışdır. Dramaturgiya və ədəbi karyerası Congrevenin ilk teatr əsəri olan "The Old Bachelor" (1693), məşhur dramaturq John Dryden tərəfindən yüksək qiymətləndirilmiş və böyük uğur qazanmışdır. Onun sonrakı əsərləri də böyük maraq doğurmuş və onu dövrünün ən nüfuzlu dramaturqlarından birinə çevirmişdir. Congreve, Restavrasiya teatrının klassik üslubunu qorusa da, onun komediyaları əvvəlki dövrün yazıçılarından fərqli olaraq daha mürəkkəb və dərin psixoloji xarakterlərə sahib idi. Onun pyesləri ağıllı və hazırcavab dialoqlarla zəngin olub, cəmiyyətin saxtakarlığını, aristokratların ikiüzlülüyünü və sevgi münasibətlərindəki manipulyasiyaları tənqid edirdi. Ən məşhur əsərləri The Old Bachelor (1693) Congrevenin ilk teatr əsəri "The Old Bachelor", böyük uğur qazandı və ona dərhal məşhurluq gətirdi. Bu pyesdə yaşlı bir kişinin evlənməyə qarşı qorxusu və qadınlarla bağlı kinayəli düşüncələri satirik şəkildə təsvir olunur. Əsər Restavrasiya dövrünün tipik komediyalarından biridir və cəmiyyətin evlilik anlayışına ironik yanaşır. The Double Dealer (1693) Bu əsər, aristokrat cəmiyyətindəki ikiüzlü insanları və onların gizli manipulyasiyalarını göstərən mürəkkəb komediyadır. Congreve burada dramatik intriqaları ustalıqla quraşdırmış və insan psixologiyasının dərinliklərinə enmişdir. Love for Love (1695) Congrevenin ən populyar əsərlərindən biri olan "Love for Love", sevgi və maraq oyunlarını təsvir edən incə yumorla dolu bir pyesdir. Burada aristokrat ailələrin evlilik məsələlərinə yanaşması tənqid edilir. Əsər Londonun məşhur Lincoln’s Inn Fields Theatre-da səhnəyə qoyulmuş və böyük maraq doğurmuşdur. The Way of the World (1700) Congrevenin şah əsəri hesab edilən "The Way of the World", onun yazdığı son teatr əsəri olmuşdur. Bu pyes Restavrasiya komediyasının ən mükəmməl nümunələrindən biri hesab edilir. Əsərdə sevgi, evlilik, var-dövlət və sosial intriqalar ətrafında mürəkkəb hadisələr baş verir. Əsərin əsas qəhrəmanları Mirabell və Millamant adlı gənclərdir. Onlar bir-birilərini sevirlər, lakin Millamant miras əldə etmək üçün müəyyən şərtlərlə razılaşmalıdır. Bu pyesdə Congreve, dövrünün qadın-kişi münasibətlərini və cəmiyyətin saxta dəyərlərini incə satira ilə tənqid edir. Dramaturgiyadan çəkilməsi və son illəri Congreve, teatr sahəsində parlaq uğurlar qazansa da, 1700-cü ildən sonra daha heç bir pyes yazmamışdır. Bunun əsas səbəbi onun əsərlərinin tənqidçilər və mühafizəkar dairələr tərəfindən birmənalı qarşılanmaması idi. 18-ci əsrin əvvəllərində teatr janrında dəyişikliklər baş verir və Congrevenin üslubu dövrün yeni tələblərinə tam uyğun gəlmirdi. Bundan sonra o, əsasən poeziya və esse yazmaqla məşğul olmuşdur. Həyatının son illərində görmə qabiliyyəti zəifləmiş və sağlamlıq problemləri ilə üzləşmişdir. 1729-cu ildə vəfat edən Congreve, Westminster Abbeydə dəfn olunmuşdur. William Congrevenin ədəbiyyata təsiri Congreve, Restavrasiya teatrının ən parlaq nümayəndələrindən biri olmaqla yanaşı, sonrakı dövr İngilis komediyasına da böyük təsir göstərmişdir. Onun ağıllı dialoqları və mürəkkəb süjetləri gələcək dramaturqlar, xüsusilə Richard Sheridan və Oliver Goldsmith kimi yazıçılar tərəfindən ilham mənbəyi olmuşdur. Congrevenin əsərləri İngilis komediyasının təkcə əyləndirici deyil, həm də cəmiyyətə tənqidi yanaşan bir janr kimi formalaşmasına kömək etmişdir. Onun teatr irsi bu gün də klassik İngilis dramaturgiyasının əsas sütunlarından biri hesab edilir.
https://en.wikipedia.org/wiki/William_Congreve
https://www.wikitree.com/wiki/Congreve-9
https://www.britannica.com/biography/William-Congreve
https://www.rct.uk/collection/420163/william-congreve-1670-1729
https://www.luminarium.org/eightlit/congreve/congrevebio.htm
https://link.springer.com/chapter/10.1007/978-1-349-60485-2_11
https://www.dib.ie/biography/congreve-william-a1933
Tarix : 22 fevral 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
