William Alfred Fowler - 20-ci əsr fizikasının ən mühüm şəxsiyyətlərindən biri. O, xüsusilə nüvə astrofizikasının inkişafında əvəzsiz töhfələr vermiş, ulduzların həyat dövrü və elementlərin yaranması barədəki anlayışlarımızı köklü şəkildə dəyişdirmişdir. 1983-cü ildə Nobel Mükafatı ilə təltif olunan Fowler, ulduzların içində baş verən nüvə reaksiyalarını araşdıraraq, kosmosun kimyası və elementlərin yaranmasında mühüm anlayışlar ortaya qoymuşdur. Erkən həyatı və təhsili William Alfred Fowler, 1911-ci ilin 9 aprelində Kaliforniya ştatının Hollywood şəhərində doğulmuşdur. O, gənclik dövründə riyaziyyat və fizika ilə maraqlanmağa başlamış və 1930-cu illərin sonunda Kaliforniya Universitetində təhsilini davam etdirmişdir. 1933-cü ildə bakalavr dərəcəsini alaraq, daha sonra Massachusetts Texnologiya İnstitutunda (MIT) doktorantura təhsili almışdır. Təhsil müddətində astrofizikaya olan marağı inkişaf etmiş və onu bu sahədəki dərin tədqiqatlara yönəltmişdir. Nüvə astrofizikasının inkişafı Fowlerin ən böyük töhfəsi, ulduzlar içində baş verən nüvə reaksiyalarının və kosmosun kimyasında elementlərin necə formalaşdığının izahı olmuşdur. O, 1940-cı illərin ortalarından etibarən, ulduzların həyat dövrünü və elementlərin yaranma proseslərini ətraflı şəkildə araşdırmağa başlamışdır. Nüvə sentezi və ulduzların enerji istehsalı Fowlerin ən önəmli kəşflərindən biri, ulduzların enerjisini nüvə reaksiyaları vasitəsilə necə istehsal etdiyinin başa düşülməsidir. O, 1950-ci illərdə, ulduzlarda hidrogenin helium və digər daha ağır elementlərə çevrilməsi prosesini izah edən modellər təqdim etmişdir. Bu prosesə nüvə sentezi deyilən fenomen daxildir, bu da ulduzların həyat dövrünün əsas amillərindən biridir. Fowler, ulduzların "qızıl" elementləri istehsal etmək üçün müxtəlif nüvə reaksiyalarından istifadə etdiklərini, məsələn, karbon və oksigen kimi ağır elementlərin yaranmasını izah etmişdir. Bu nəzəriyyə, ulduzların inkişaf mərhələlərini başa düşmək üçün mühüm bir addım oldu və sonradan "nüvə astrofizikası" sahəsinin təməlini qoydu. Fowler və nüvə reaksiyalarının zənciri Fowlerin başqa bir mühüm töhfəsi, nüvə reaksiyalarının zəncirinin yaradılması olmuşdur. O, hidrogenin daha ağır elementlərə çevrilməsi prosesini dəqiqləşdirmək üçün bir neçə müxtəlif nüvə reaksiyasının ardıcıl olaraq baş verdiyini göstərmişdir. Bu proses, ulduzların enerji istehsalını təmin edən və onların uzunömürlü olmasına kömək edən bir reaksiyalar zənciridir. Fowler bu sahədəki işləri ilə "nüvə astrofizikasının banisi" sayılır. Elementlərin yaranması və kosmos kimyası Fowler, elementlərin yaranmasının ulduzların içindəki nüvə reaksiyaları ilə mümkün olduğunu başa düşən ilk alimlərdən biri olmuşdur. Bu yanaşma, əvvəlki nəzəriyyələrə, məsələn, elementlərin yalnız kosmosun ilk anlarında yaradıldığı fikrinə qarşı çıxmış və elementlərin ulduzların həyat dövrü boyunca formalaşdığını irəli sürmüşdür. O, eyni zamanda, ağır elementlərin ulduzlar arasında və ulduz partlamaları nəticəsində kosmosa yayıldığını başa düşmüşdür. Bu kəşf, kosmik kimyanın inkişafı üçün əsaslı bir təməl yaratmışdır. Nobel mükafatı və elmi təsiri William Alfred Fowlerin elmi fəaliyyətləri, 1983-cü ildə Nobel Mükafatı ilə təltif edilmişdir. O, "nüvə astrofizikası sahəsindəki fundamental tədqiqatları və ulduzların həyat dövrü ilə əlaqədar inkişaf etdirdiyi nəzəriyyələrə görə" bu mükafata layiq görülmüşdür. Fowler-in kəşfləri, ulduzların enerjisini istehsal etməsinin və elementlərin kosmosda necə formalaşmasının izahını vermişdir. Onun işləri, həmçinin kosmologiya və astrofizikanın daha da irəliləməsinə kömək etmişdir. Karyerası və irsi Fowlerin elmi karyerası, Kaliforniya Universitetinin (Pasadena) JPL (Jet Propulsion Laboratory) laboratoriyasından başlamışdır. O, burada bir çox fizika və astrofizika tədqiqatlarının inkişafına rəhbərlik etmişdir. O, həmçinin, bir çox tanınmış alimlərlə əməkdaşlıq etmiş və onların işlərinə rəhbərlik etmişdir. 1960-cı illərdə o, dünyada ən yüksək nüfuza malik olan astrofiziklərdən biri oldu.
https://en.wikipedia.org/wiki/William_Alfred_Fowler
https://www.nobelprize.org/prizes/physics/1983/fowler/facts/
https://www.britannica.com/biography/William-Fowler
https://collections.archives.caltech.edu/agents/people/131
https://nationalmedals.org/laureate/william-alfred-fowler/
https://www.wikidata.org/wiki/Q46120
https://ahf.nuclearmuseum.org/ahf/profile/william-fowler/
Tarix : 23 fevral 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
