Wei Jingsheng (1950-ci il təvəllüdlü) - Çinli insan haqları müdafiəçisi və dissidentdir (Yaşadığı ölkədə siyasi baxışları, rəsmi hakimiyyətin fikirlərindən radikal şəkildə fərqlənən insan). O, Çində demokratiyanın müdafiəçisi kimi tanınır və "Beşinci Modernizasiya" adlı essesi ilə məşhurlaşıb. Bu yazısında o, Çin hökumətinin siyasi sistemini tənqid etmiş və demokratik islahatlara çağırmışdır. Onun fəallığı uzun illər həbsdə qalmasına səbəb olmuş və onu Çin demokratiya hərəkatının əsas simalarından birinə çevirmişdir. Erkən həyatı və siyasi şüurun formalaşması Wei Jingsheng Pekində, "Çin Kommunist Partiyası" ilə əlaqəli bir ailədə anadan olub. Atası dövlət məmuru idi, bu da Weiyə yaxşı təhsil almaq imkanı yaratmışdı. O, Pekin Zooparkının baytarlıq məktəbində oxuyub və daha sonra "Çin Xalq Azadlıq Ordusu"na qoşulub. Lakin tezliklə avtoritar sistemdən narazı qalmış və siyasi aktivizmə yönəlmişdir. 1970-ci illərin sonlarında Çin, Den Syaopinin rəhbərliyi altında nisbi siyasi yumşalma dövrü yaşayırdı. 1978-ci ildə Pekində "Demokratiya Divarı" hərəkatı başladı. Burada fəallar hökuməti tənqid edən və islahatlara çağıran yazılar dərc edirdilər. Wei Jingsheng bu hərəkatın, əsas liderlərindən biri oldu. Beşinci modernizasiya və həbs 1978-ci ilin dekabrında Wei Jingsheng "Beşinci Modernizasiya" adlı məqaləsini Pekindəki "Demokratiya Divarı"nda dərc etdi. Çin hökuməti dörd əsas modernizasiya sahəsini (kənd təsərrüfatı, sənaye, milli müdafiə və elm və texnologiya) inkişaf etdirməyi planlaşdırırdı. Lakin Wei iddia edirdi ki, demokratiya olmadan bu modernizasiyalar həqiqi tərəqqiyə səbəb olmayacaq. O, "Çin Kommunist Partiyası"nı açıq şəkildə tənqid edərək çoxpartiyalı demokratiya tələb etdi. İkinci həbs və sürgün 14 il həbsdən sonra, 1993-cü ildə, ABŞ-ın diplomatik təzyiqləri nəticəsində Wei Jingsheng azad edildi. Lakin o, fəaliyyətini davam etdirdi və Çin hökumətini insan haqlarını pozduğuna görə açıq şəkildə tənqid etdi. 1995-ci ildə o, yenidən həbs olundu və "dövləti devirmək cəhdi" ittihamı ilə 14 il müddətinə azadlıqdan məhrum edildi. 1997-ci ildə Çin hökuməti beynəlxalq təzyiqlər səbəbindən onu ABŞ-a sürgün etdi. O vaxtdan bəri Wei Jingsheng ABŞ-da yaşayır və Çin demokratiyası uğrunda mübarizəsini davam etdirir. Fəaliyyəti və irsi Sürgündə Wei Jingsheng, Çin hökumətinin sərt tənqidçisi kimi qalmağa davam edir. O, insan haqlarının pozulması haqqında çoxsaylı yazılar yazıb və müxtəlif təşkilatlarla birlikdə demokratiya və insan haqları uğrunda mübarizə aparır. Onun "Təkbaşına Cəsarət" adlı kitabı həbsdəki təcrübələrini və demokratiya mübarizəsini təsvir edir. Weinin fəaliyyəti ona bir çox beynəlxalq mükafatlar qazandırıb. 1996-cı ildə o, Avropa Parlamentinin "Saxarov Fikri Azadlıq Mükafatı"na layiq görülüb. O, avtoritarizmə qarşı mübarizənin simvolu olaraq, dünya üzrə insan haqları hərəkatlarında önəmli fiqurlardan biri kimi qalır.
https://en.wikipedia.org/wiki/Wei_Jingsheng
https://www.europarl.europa.eu/sakharovprize/en/wei-jingsheng-1996-china/products-details/20200330CAN54171
https://www.bushcenter.org/freedom-collection/wei-jingsheng-the-fifth-modernization-democracy
https://www.bushcenter.org/freedom-collection/wei-jingsheng-china-and-capitalism
https://aflcio.org/about/leadership/statements/wei-jingsheng
https://kids.britannica.com/students/article/Wei-Jingsheng/314107
https://sinopsis.cz/en/wei-jingsheng-tiananmen-hongkong/
https://victimsofcommunism.org/award/wei-jingsheng/
Tarix : 27 fevral 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
