Waldemar Mordechai Haffkine (1860–1930) - Bakteriologiya sahəsində mühüm nailiyyətlərə imza atmış rus-yəhudi mənşəli alim idi. O, vəba və taun (bubon vəbası) xəstəliklərinə qarşı effektiv peyvəndlər hazırlamış və Hindistanda geniş miqyaslı peyvənd kampaniyaları aparmışdır. Onun tədqiqatları mikrobiologiya və immunologiya sahəsində mühüm dönüş nöqtəsi olmuşdur. Erkən həyatı və təhsili Haffkine 1860-cı ildə Rusiya İmperiyasının Odessa şəhərində doğulmuşdur. O, Odessa Universitetində təhsil almış və biologiya sahəsində ixtisaslaşmışdır. İlk illərində tədqiqatları əsasən protozoologiya üzərində olsa da, sonradan bakteriyalar və yoluxucu xəstəliklər sahəsinə yönəlmişdir. Pasteur İnstitutu və vəba peyvəndi Rusiyada antisemitizm səbəbindən elmi karyerasında çətinliklərlə qarşılaşan Haffkine 1888-ci ildə Fransaya köçərək Parisdəki Louis Pasteur İnstitutunda çalışmışdır. Burada o, bakteriologiya sahəsində dərin araşdırmalar aparmış və vəba xəstəliyinə qarşı peyvənd hazırlamaq üzərində işləmişdir. 1892-ci ildə o, ilk vəba peyvəndini uğurla sınaqdan keçirmiş və peyvəndi öz üzərində test edərək effektivliyini sübut etmişdir. Daha sonra Hindistana səfər edərək burada genişmiqyaslı peyvənd kampaniyalarına rəhbərlik etmişdir. Hindistan və taun peyvəndi 1896-cı ildə Bombayda taun epidemiyası yayıldıqda, Haffkine yeni bir peyvənd hazırlamaq üçün çalışmalara başladı. O, taun bakteriyasını zəiflədərək peyvənd hazırladı və Hindistanda minlərlə insana tətbiq etdi. Onun metodları sayəsində taunun yayılma sürəti azaldı və bu peyvəndin geniş tətbiqi insan ölümlərinin azalmasına səbəb oldu. Hindistan hökuməti onun xidmətlərini yüksək qiymətləndirərək Bombayda "Haffkine İnstitutu"nu təsis etdi. Bu institut bu gün də mikrobiologiya və yoluxucu xəstəliklər sahəsində tədqiqat aparan aparıcı mərkəzlərdən biridir. Mübahisə və sonrakı illəri 1902-ci ildə peyvənd istehsalı zamanı laboratoriya çirklənməsi nəticəsində bəzi ölümlər baş verdi və Haffkine günahlandırıldı. Nəticədə, o, Hindistandakı vəzifəsindən uzaqlaşdırıldı. Lakin sonradan aparılan araşdırmalar onun günahsız olduğunu sübut etdi və o, bəraət aldı. Haffkine ömrünün son illərini İsveçrədə və Londonda keçirmişdir. O, 1930-cu ildə vəfat etmişdir. İrsi və əhəmiyyəti Waldemar Haffkine-in hazırladığı peyvəndlər milyonlarla insanın həyatını xilas etmiş və epidemioloji xəstəliklərə qarşı mübarizədə böyük irəliləyişlərə səbəb olmuşdur. O, ilk insan istehsalı olan peyvəndləri uğurla tətbiq edən alimlərdən biri kimi tibb tarixində mühüm yer tutur.
https://en.wikipedia.org/wiki/Waldemar_Haffkine
https://www.bbc.com/news/world-asia-india-55050012
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/17356724/
https://www.researchgate.net/figure/Waldemar-Haffkine-1860-1930-Physician-and-scientist-born-in-Odessa-who-studied-zoology_fig1_351680103
https://www.wikidata.org/wiki/Q2142351
https://www.goodreads.com/author/show/8122816.Waldemar_Haffkine
https://www.haffkineinstitute.org/waldemar.htm
Tarix : 3 mart 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
