Veb Əlçatanlıq Təşəbbüsü – Əlçatan Zəngin İnternet Tətbiqləri (Web Accessibility Initiative – Accessible Rich Internet Applications, WAI-ARIA) - Qısaca ARIA, veb məzmun və veb tətbiqlərinin əlçatanlığını artırmaq məqsədilə hazırlanmış bir texnologiya. ARIA, xüsusilə görmə, eşitmə və fiziki məhdudiyyətləri olan şəxslərin veb saytlarla daha asan qarşılıqlı əlaqə qurmasına kömək edir. Tarix İlk dəfə 2008-ci ildə təqdim olunmuşdur. Bu standart, dinamik veb məzmunun və mürəkkəb veb interfeyslərinin ekran oxuyucular və digər köməkçi texnologiyalar tərəfindən düzgün başa düşülməsini təmin edir. Ənənəvi HTML elementləri artıq daxili olaraq müəyyən əlçatanlıq xüsusiyyətlərinə malikdir. Məsələn, elementi ekran oxuyucular tərəfindən avtomatik olaraq tanınır və səsləndirilir. Lakin müasir veb inkişafı JavaScript əsaslı interaktiv tətbiqlər, AJAX sorğuları, dinamik məzmun yükləmələri və xüsusi komponentlər (məsələn, modallar, açılan menyular, tab panellər və s.) ilə zənginləşdikcə, standart HTML əlçatanlıq funksiyaları yetərsiz qalır. Bu problemi həll etmək üçün WAI-ARIA: HTML elementlərinə əlavə rol, xüsusiyyət (property) və vəziyyət (state) atributları əlavə edir. Dinamik məzmun və qarşılıqlı əlaqələri ekran oxuyuculara düzgün təqdim edir. Veb tətbiqlərin əlçatanlığını artırır və istifadəsini asanlaşdırır. Əsas komponentlər 1. ARIA rolları (Roles) Rollar, bir HTML elementinin nə məqsədlə istifadə edildiyini ekran oxuyuculara bildirir. Məsələn:

Daxil ol

Bu kod, adi bir

elementini ekran oxuyucu üçün "düymə" (button) kimi tanıdır. Əsas ARIA rolları: role="button" – Düymə kimi davranan elementlər üçün. role="alert" – Vacib bildirişlər üçün. role="dialog" – Modal pəncərələr üçün. role="navigation" – Naviqasiya menyuları üçün. role="tablist", role="tab" – Sekmeli interfeyslər üçün. 2. ARIA xüsusiyyətləri (Properties) ARIA xüsusiyyətləri, elementlər haqqında əlavə məlumat verir. Məsələn: İstifadəçi adı Bu, ekran oxuyucuların istifadəçi adının label1 etiketi ilə əlaqəli olduğunu anlamasına kömək edir. Əsas ARIA xüsusiyyətləri aria-labelledby – Elementin hansı etiketlə əlaqəli olduğunu bildirir. aria-describedby – Ətraflı təsvirlər üçün istifadə olunur. aria-haspopup – Elementin bir menyu açacağını göstərir. aria-hidden – Ekran oxuyucular üçün gizlədilmiş elementləri bildirir. 3. ARIA vəziyyətləri (States) ARIA vəziyyətləri, bir elementin real vaxtda dəyişən vəziyyətini ekran oxuyuculara bildirir. Məsələn:

Menyu Aç Bu, ekran oxuyuculara düymənin bağlı (expanded="false") olduğunu bildirir. Əsas ARIA vəziyyətləri: aria-expanded – Açıla bilən menyular və ya panellərin açıq/qapalı vəziyyətini bildirir. aria-checked – Seçim qutularının (checkbox) seçilmiş olub-olmadığını göstərir. aria-selected – Seçilmiş elementləri bildirir (məsələn, sekmeler). aria-busy – AJAX və ya dinamik məzmun yüklənərkən istifadə olunur. İstifadə sahələri 1. İnteraktiv veb tətbiqlər AJAX və JavaScript əsaslı məzmun yüklənməsi Dinamik bildirişlər və xəbərdarlıqlar Real vaxt rejimində dəyişən məzmunlar 2. Müasir UI komponentləri Dropdown menyular və açılan panellər Modal pəncərələr (Dialog boxes) Tab interfeyslər Axtarış sahələri və avtomatik tamamlanan formalar 3. Web və mobil əlçatanlıq standartları Görmə məhdudiyyətli şəxslər üçün ekran oxuyucularla uyğunluq Mobil cihazlar və sensor interfeyslər üçün əlçatanlıq artırma

Tarix : 14 fevral 2025

Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.