Vladimir Propp (1895–1970) — Rus folklorşünası, ədəbiyyat tənqidçisi və strukturalist dilçi. O, xüsusən "nağıl strukturunun analizi" ilə tanınır və nağılların analizinə dair təqdim etdiyi nəzəriyyələr ədəbiyyat tədqiqatlarında mühüm bir mərhələ olmuşdur. Propp, nağılların ümumi strukturlarını və obrazlarını müəyyən edən ilk alimlərdən biridir və onun yanaşması ədəbiyyat tədqiqatlarında yeni bir istiqamət açmışdır. Həyatı və təhsili Vladimir Propp, 1895-ci ildə Rusiyanın Sankt-Peterburq şəhərində anadan olmuşdur. O, təhsilini Sankt-Peterburqda almış və əvvəlcə tarix, sonra isə ədəbiyyat sahəsində çalışmışdır. Propp, xüsusilə folklor və nağıl təhlili üzrə geniş araşdırmalar aparmışdır və bu sahədəki elmi tədqiqatlara öncülük etmişdir. Onun elmi fəaliyyəti, əsasən, folklor və nağıl ədəbiyyatının strukturlarını anlamağa yönəlmişdir. O, tarixdən əvvəlki dövrlərdə xalq ədəbiyyatının və nağıllarının təşkilati prinsiplərini öyrənmiş və bunların əsas xüsusiyyətlərini müəyyən etmişdir. Propp, xalq nağıllarını təhlil edərək, onların ümumi quruluşunu araşdırmış və bu sahədəki nəzəriyyələrini 1928-ci ildə dərc etdiyi məşhur "Nağılın morfologiyası" əsərində ortaya qoymuşdur. Nağılın morfologiyası Proppun ən məşhur əsəri "Nağılın Morfologiyası" (1928) adlı kitabıdır. Bu əsərdə, o, rus xalq nağıllarının strukturunu təhlil edərək, 31 əsas "funksiya" müəyyənləşdirmişdir. Bu funksiyalar, nağılın müxtəlif mərhələlərində baş verən hadisələri və obrazların rollarını təyin edən elementlərdir. Propp, nağılları analiz edərək, onların ümumi strukturlarını müəyyənləşdirmiş və hər bir funksiyanı spesifik obrazlarla əlaqələndirmişdir. Proppun nəzəriyyəsi, nağılları yalnız bir-birinə oxşar olan hadisələr və obrazlar olaraq deyil, bir-birini izləyən strukturlar kimi görməyə imkan vermişdir. O, nağıllarda hər bir obrazın və hər bir hadisənin müəyyən bir funksiyaya xidmət etdiyini irəli sürmüşdür. Məsələn, qəhrəman, köməkçi, düşmən və başqa obrazlar hər biri müəyyən bir funksiyanı yerinə yetirir. Propp, bu yanaşmasını istifadə edərək, nağılları müəyyən bir quruluş daxilində analiz etmişdir. O, bu təhlilini yalnız rus xalq nağıllarına tətbiq etməmiş, həm də müxtəlif mədəniyyətlərdəki nağılları müqayisə edərək daha geniş nəticələr çıxarmışdır. Strukturalist yanaşma Proppun "Nağılın Morfologiyası" əsəri, strukturalizmin bir növ tətbiqi sayılır. Onun yanaşması, nağılların elementar hissələrini (funksiyalar) və bu hissələrin necə təşkil edildiyini anlamaya yönəlmişdir. O, nağılların bədii bir forma olmadığını, əksinə onların müəyyən bir struktura və məntiqlə qurulduğunu göstərmişdir. Bu yanaşma, daha sonra ədəbiyyat, kino, dramaturgiya və digər sahələrdə də tətbiq olunmuşdur. Proppun işləri, həmçinin nağılları və başqa folklor nümunələrini analiz edərkən mədəniyyətlərarası müqayisə aparmağa şərait yaratmışdır. O, fərqli nağıl strukturlarının oxşar funksiyalardan ibarət olduğunu aşkar edərək, nağılların universal qanunlarını üzə çıxarmışdır. Təsiri və mirası Vladimir Proppun nəzəriyyələri, yalnız folklorşünaslıqda deyil, həm də ümumilikdə ədəbiyyatşünaslıq və antropologiyada da mühüm təsir göstərmişdir. Onun nağıl strukturu ilə bağlı irəli sürdüyü ideyalar, bu günə qədər ədəbiyyat tədqiqatçılarının, yazıçıların və kino rejissorlarının işlərinə təsir göstərməkdədir. Proppun işləri həm də semantik və strukturalist yanaşmaların inkişafına gətirib çıxarmışdır.
https://en.wikipedia.org/wiki/Vladimir_Propp
https://www.britannica.com/biography/Vladimir-Propp
https://www.goodreads.com/author/show/7737016.Vladimir_Propp
https://www.goodreads.com/author/show/7737016.Vladimir_Propp
https://media-studies.com/narrative-functions/
https://monoskop.org/Vladimir_Propp
https://www.oxfordreference.com/display/10.1093/oi/authority.20110803100349946
Tarix : 4 mart 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
