Victor Francis Hess (1883–1964) - Avstriyalı fizik, kosmik şüaların tədqiqatı ilə tanınan Nobel Mükafatı laureatıdır. O, kosmik şüaların Yer atmosferinə təsirini və onların mənşəyini araşdıraraq fizikanın inkişafına böyük töhfələr vermişdir. Hess, yerə gələn kosmik şüaların şüalanma ilə əlaqəli olduğunu və bunların Ulduzlardan və günəşdən deyil, kosmosun dərinliklərindən gəldiyini ilk dəfə göstərmişdir. Bu kəşf, kosmologiya və astrofizika sahələrində yeni bir dövrün başlanğıcı oldu. Erkən həyatı və təhsili Victor Hess, 1883-cü ildə Avstriyanın Pernitz şəhərində anadan olmuşdur. O, Vyana Universitetində fizika üzrə təhsil almış və burada akademik karyerasına başlamışdır. Hess, əvvəlcə elektrik mühəndisliyi və radioloji fizikada işləyərək müxtəlif təcrübələr həyata keçirmişdir. Onun maraqları zamanla kosmik şüalar və xarici şüalanma mövzularına yönəlmişdir. Ən yadda qalan töhfələr Kosmik şüaların kəşfi Victor Hess, 1912-ci ildə həyata keçirdiyi məşhur ballon təcrübələri ilə kosmik şüaların mövcudluğunu kəşf etmişdir. O, yüksək hündürlüyə qalxaraq, Yerin səthindən yuxarıda şüalanmanın daha yüksək səviyyələrdə olduğunu müşahidə etmişdir. Hess, kosmosdan gələn bu şüaların, günəşdən və yer atmosferindən deyil, kosmosun dərindən gəldiyini göstərən ilk mütləq dəlili təqdim etmişdir. Bu nəticə, kosmik şüaların gəlmə mənbəyi haqqında mövcud nəzəriyyələri dəyişdirmiş və kosmos fizikasının inkişafına zəmin yaratmışdır. Nobel mükafatı Victor Hess, 1936-cı ildə kosmik şüaların təbiətini araşdırdığı və Yerə gələn bu şüaların kosmosdan gələn yeni bir şüalanma növü olduğunu ilk dəfə təsdiqlədiyi üçün Nobel Fizika Mükafatına layiq görülmüşdür. Bu kəşf, astrophysics və kosmologiya sahəsindəki araşdırmaların təməl daşlarından birinə çevrildi. Hess'in kosmik şüalar haqqında apardığı tədqiqatlar, kosmosun fizikasının anlaşılmasına kömək etdi. Kosmik şüaların fizikası Hess, kosmik şüaların elektronlar, protonlar və digər yüksək enerjili hissəciklər olduğunu müəyyənləşdirmişdir. Onun bu kəşfi, kütləvi və enerjili hissəciklərin kosmosdakı fəaliyyətinə dair daha sonra aparılacaq tədqiqatların başlanğıcı oldu. Hess, enerjili hissəciklərin Yerin atmosferində yaradacağı ionlaşma və elektromaqnit şüalanma effektlərini də təhlil etmişdir. Yüksək hündürlük ballon təcrübələri Hessin ən tanınmış işlərindən biri, 1912-ci ildə həyata keçirdiyi yüksək hündürlükdəki təcrübələridir. O, ballonla hündürlüklərə qalxaraq atmosferin müxtəlif təbəqələrində şüalanmanın dəyişməsini ölçmüşdür. Hess, bu təcrübələrlə kosmosdan gələn yüksək enerjili hissəciklərin Yer atmosferinə təsirini kəşf etmişdir. Bu təcrübələr, kosmik şüaların çox yüksək enerjili protonlar və digər hissəciklərdən ibarət olduğunu sübuta yetirmişdir. Kosmik şüaların tədqiqi Victor Hess, tədqiqatları ilə kosmik şüaların kəskin şəkildə yer üzərindəki şüalanmadan fərqli olduğunu göstərdi. Onun işləri, kosmik şüaların orijinal mənbəyini başa düşmək və universumun strukturunu araşdırmaq üçün daha çox elmi təhlillərin edilməsinə səbəb olmuşdur. Sonrakı həyat və tanınma Victor Hess, Nobel mükafatını qazandıqdan sonra bir çox beynəlxalq elmi təşkilatlarda aktiv şəkildə fəaliyyət göstərmişdir. Onun kosmik şüalar haqqında yazdığı məqalələr və apardığı tədqiqatlar, astronomiya və kosmologiyanın inkişafında müasir dövrün ən vacib irsindən biri olaraq qalır. Hess, 1964-cü ildə vəfat etmişdir, amma onun kosmik şüaların kəşfi və fizikaya verdiyi töhfələr bu gün hələ də dünya elminin təməl daşlarından biridir. Victor Francis Hess, kosmik şüaların kəşfi və təhlili ilə fizikanın ən mühüm sahələrindən birinə zəmin yaratmışdır. Onun apardığı tədqiqatlar və yüksək hündürlük təcrübələri, kosmologiya və astrophysics sahələrindəki nəzəriyyələrin inkişafına və dərinləşməsinə böyük təsir göstərmişdir. Hess'in Nobel mükafatı ilə tanınan işləri, kosmosun fizikasına dair yeni dövrün başlanğıcını qoymuşdur.
https://en.wikipedia.org/wiki/Victor_Francis_Hess
https://www.nobelprize.org/prizes/physics/1936/hess/biographical/
https://www.britannica.com/biography/Victor-Francis-Hess
https://www.nobelprize.org/prizes/physics/1936/hess/facts/
https://www.uibk.ac.at/en/victor-franz-hess-observatory/victor-franz-hess-biography/
https://history.aip.org/phn/11711003.html
https://www.uibk.ac.at/en/victor-franz-hess-observatory/
Tarix : 24 fevral 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
