Vaquita - Meksikanın Kaliforniya Körfəzində, xüsusilə Baha Kaliforniya yarımadasının şimal-qərb sahilində yaşayan, dünya üzərindəki ən nadir delfin növü. Bu kiçik və tez-tez gözə çarpmayan dəniz məməlisi, çox çətin şəraitlərdə yaşayır və hal-hazırda ciddi şəkildə qorunmaya ehtiyac duyur. Vaquita, həm morfoloji, həm də ekologiya baxımından çox xüsusi özəlliklərə sahibdir, Təəssüf ki, nəsli kəsilməkdə olan növlər arasında yer alır. Vaquita sözü ispan dilindən tərcümədə "Balaca inək" mənasını verir. İlk dəfə 1958-ci ildə kəşf olunsa da, şəklini 21-ci əsrin əvvələrində çəkmək mümkün olmuşdur. Fiziki xüsusiyyətləri Vaquita, ölçü baxımından digər dəniz məməlilərindən fərqlənir. O, yalnız 1.5–1.7 metr uzunluğunda böyüyür və 50–60 kq arasında çəkiyə malikdir. Bu, onu dünyanın ən kiçik delfin növlərindən biri edir. Vaquita, sadə və yüngül bədən quruluşuna sahibdir və açıq-qaranlıq tonlarda olan dərisi ilə xarakterizə olunur. Xüsusilə ağ rəngli qarın bölgəsi və tünd qara üz cizgiləri ilə tanınır. Bu qara izlər, dəniz məməlisinin gözləri ətrafında yerləşir və ona tanınan fərqli bir görünüş verir. Yaşayış sahəsi və ekologiya Vaquita yalnız Kaliforniya körfəzində yaşayır, xüsusilə Baha Kaliforniya yarımadasının şimal-qərbindəki dərin su sahələrində tapılır. Bu növ yalnız kiçik bir coğrafi ərazidə yerləşdiyi üçün onun ekosistemə təsiri və həyatı çox məhduddur. Vaquita əsasən sıx sahələrdə, xüsusən də palçıqlı dəniz dibinə yaxın bölgələrdə yaşayır. Bu sahələrdə, bəzən yerli balıqçılıq fəaliyyətləri və sənaye tullantıları nəticəsində ekosistem təzyiq altında olur və bu da Vaquita üçün əlavə təhlükələr yaradır. Qidalanma və həyat tərzi Vaquita əsasən kiçik balıqlar, krevetlər və digər dəniz canlıları ilə qidalanır. O, dəniz dibində yaşayan canlıları ovucları ilə tapmaq üçün yüksək dərəcədə inkişaf etmiş exolokasiya qabiliyyətinə malikdir. Vaquita, çox vaxt tək başına və ya kiçik qruplarda yaşayır. Bu növün gecə saatlarında daha aktiv olduğu qeyd edilir və suyun üzərində sürətli və çevik hərəkət edə bilir. Təhlükələr və qorunma statusu Vaquita hazırda "təhlükə altında olan növ" (Endangered) statusundadır. Təbii yaşayış sahələrinin məhdud olması və insana bağlı təzyiqlər bu növün nəsli üçün ciddi təhlükələr yaradır. Təhlükələrin başında balıqçılıq fəaliyyətləri gəlir, xüsusilə Vaquita ilə rastlaşan tülkü balığı şəbəkələri (gillnets-su hövzələrinə balıqları tutmaq çünü yerləşdirilmiş metrələrlə uzunluğunda ipdən toxunmuş tor) böyük təhlükə yaradır. Vaquita bu şəbəkələrdə sıxışıb qalır və nəticədə boğularaq ölür. Vaquita, başqa məməlilərdən fərqli olaraq, bu şəbəkələrə düşdüyündə xilas olmaqda çətinlik çəkir. Vaquitaların qorunma tədbirləri Vaquitaların qorunması üçün bir çox beynəlxalq təşəbbüslər və yerli qanunvericilik tədbirləri mövcuddur. 1990-cı illərin ortalarında, Vaquitaların sayının sürətlə azaldığı müşahidə ediləndən sonra, yerli hökumət və ekoloqlar bir sıra qorunma layihələri həyata keçirmişdir. Bəzi mühafizə tədbirləri arasında "tülkü balığı şəbəkələrinə" (gillnets-su hövzələrinə balıqları tutmaq çünü yerləşdirilmiş metrələrlə uzunluğunda ipdən toxunmuş tor) qarşı mübarizə və Vaquita üçün qorunan ərazilərin genişləndirilməsi daxildir. 2015-ci ildə, Meksika hökuməti, Vaquitaların yaşayış sahəsində balıqçılıq fəaliyyətlərini qadağan edərək xüsusi qorunan bölgələr yaratdı. Bununla yanaşı, həm də şəbəkə balıqçılığının aradan qaldırılması məqsədilə alternativen balıqçılıq texnologiyalarının tətbiqi təşviq olunur. Bundan əlavə, beynəlxalq təzyiqlər də bu növün qorunmasına kömək edir. Vaquitaların nəsli kəsilmək üzrə olduğu üçün dünya ictimaiyyəti bu məsələyə diqqət ayırmağa başladı və bir çox beynəlxalq qorunma təşkilatları onun qorunması üçün fəaliyyət göstərir. Son tədqiqatlar və perspektivlər Vaquitaların qorunması ilə bağlı tədqiqatlar hələ davam edir. Elmi ictimaiyyətin bu heyvanın həyat tərzi, təkamülü və ekoloji rolu haqqında daha çox məlumat əldə etməsi vacibdir. Bununla yanaşı, Vaquitaların sayının azalmasının qarşısını almaq üçün həm yerli, həm də qlobal səviyyədə daha çox tədbir görülməlidir. Hazırda yalnız 10-30 fərd qaldığı təxmin edilir ki, bu da növün son dərəcə kritik vəziyyətdə olduğunu göstərir. Vaquita, nadirliyi və təbiətdəki mövcudluğu ilə təbiətsevərlər və ekoloqlar üçün böyük maraq doğurur. Vaquitanın qorunması, həm yerli əhali, həm də dünya miqyasında müxtəlif təşkilatlar tərəfindən önəmli bir məsələ olaraq qalır. Vaquitaya dair daha çox tədqiqatlar və mühafizə tədbirləri bu nadir delfinin gələcəyini təmin etmək üçün çox vacibdir.
https://www.earth.com/image/vaquita-dolphin/
https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-61346539
https://www.britannica.com/animal/vaquita
https://eksisozluk.com/vaquita--1642941
https://www.google.com/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=&ved=2ahUKEwjavpGa1YiKAxUFQ_EDHT4VLZQQFnoECEkQAQ&url=https%3A%2F%2Fhaberler.tvd.org.tr%2F2023%2F06%2F09%2Fnesli-tukenme-tehlikesi-altindaki-15-deniz-canlisi%2F&usg=AOvVaw1Tbk1OLrm-PrdR8OLDjtai&opi=89978449
Tarix : 2 dekabr 2024
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
