Uinta sincabı (Neotamias umbrinus) - Sciuridae fəsiləsinə aid olan bir sincab növüdür. Yalnız ABŞ-də endemikdir. Əvvəllər Tamias umbrinus kimi tanınırdı, lakin filogenetik tədqiqatlar onun şərq sincabından kifayət qədər fərqli olduğunu və ayrı bir cins olan Neotamias-a aid edilməsi lazım olduğunu göstərmişdir. Eyni tədqiqatlar Palmer sincabının əslində Uinta sincabının yarımnövü ola biləcəyini də təklif etmişdir, baxmayaraq ki, bu iki növ hələ də ümumiyyətlə ayrı növlər kimi qəbul edilir. Təsvir Uinta sincabı orta ölçülü bir sincabdır, yetkin fərdlərin uzunluğu quyruq daxil olmaqla 20-24 sm, quyruq uzunluğu 7-11 sm və orta çəkisi 67 qramdır. Yay xəzinin əsas rəngi sarımtıl-qəhvəyi-bozdan tünd qəhvəyiyə qədər dəyişir, tez-tez qırmızımtılı çalarlarla. Belində üç geniş, aydın tünd qara-qəhvəyi zolaq var, bunlar dörd açıq boz və ya ağ xəz zolağı ilə ayrılır. Həmçinin, üzün hər tərəfində üç tünd və üç açıq zolaq var. Qışda xəz daha boz və zolaqlar daha az aydın olur. Qulaqları qara, alt hissələri isə çox açıq boz rəngdədir. Quyruğu narıncı və qara xəzlidir, alt tərəfində daha açıq rəngli tüklər var. Qidalanma və davranış Uinta sincabları ot yeyən canlılardır. Əsas qidasına Douglas şamı, ponderosa şamı, ardıc və küknar kimi iynəyarpaqlı ağacların toxumları və yabanı qızılgül, moruq və acıcərimiş kimi yerli kolların meyvələri daxildir. Həmçinin ot və göbələklərlə də qidalanırlar və qidalarını az miqdarda həşərat və ya leşlə tamamlaya bilərlər. Bu sincablar tək yaşayan, gündüz fəal olan heyvanlardır və öz növlərinin digər üzvlərinə qarşı aqressivdirlər, hər bir fərd 2-5 hektar ərazini müdafiə edir. Yuvalarını qayaların altında, kolların altında və ya digər sığınacaqlarda, yaxud təbii qaya yarıqlarında və içi boş ağaclarda qururlar. Qışın böyük hissəsini yuvalarında keçirirlər, lakin digər vaxtlarda ağaclara dırmaşaraq qida axtarır və yırtıcılardan qaçırlar. Çoxalma Çoxalma mövsümü yazda, təxminən aprelin sonundan iyunun əvvəlinə qədər baş verir, dəqiq vaxt yerli iqlim və enlikdən asılıdır. Ana təxminən 30 günlük hamiləlikdən sonra bir dəfəyə 3-5 bala doğur. Balalar təxminən 25 günlük olanda süddən kəsilir və bundan qısa müddət sonra yuvanı tərk etməyə başlayır. Uinta sincablarının yalnız 27,5%-i qışı sağ çıxır və maksimum ömür müddətinin iki il olduğu güman edilir. Dəri dəyişmə Uinta sincabları hər il iki dəfə dəri dəyişir və xəzlərində fəsillər arasında fərqlər müşahidə olunur. İlk dəri dəyişmə may-avqust ayları arasında baş verir və qış xəzindən yay xəzinə keçid edir. İkinci dəri dəyişmə, yay xəzindən qış xəzinə keçid, sentyabr-noyabr ayları arasında baş verir. Bu dəyişmələrin vaxtı cins, yer və çoxalma statusundan asılı olaraq dəyişə bilər. Erkəklər ümumiyyətlə dişilərdən əvvəl dəri dəyişir, hamilə və süd verən dişilər isə tez-tez yay boyu qış xəzlərini saxlayırlar. Bu dişilər adətən dəri dəyişmələrini yayın sonunda və ya payızın əvvəlində, balalarının süddən kəsilməsi ilə eyni vaxtda keçirirlər. Yay dəri dəyişməsi burun və ya başdan başlayaraq arxaya doğru irəliləyir və adətən aydın bir dəyişmə xətti ilə müşahidə olunur. Qış dəri dəyişməsi isə sağrıdan başlayaraq irəliyə doğru gedir və çox vaxt aydın bir dəyişmə xətti olmur. Yay xəzi qısa, kobud və parlaq rəngli olur, qış xəzi isə yumşaq, ipək kimi və ümumiyyətlə daha solğun rəngdədir. Bundan əlavə, qış xəzində daha uzun qoruyucu tüklər var, bu da soyuq aylarda daha yaxşı izolyasiya təmin edir.
https://www.britannica.com/animal/Uinta-chipmunk
https://animalia.bio/uinta-chipmunk
https://www.inaturalist.org/taxa/225757-Neotamias-umbrinus
https://www.google.com/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=&ved=2ahUKEwi2yO755veLAxVRB9sEHfGYEM0QFnoECF4QAQ&url=https%3A%2F%2Fanimaldiversity.org%2Faccounts%2FTamias_umbrinus%2F&usg=AOvVaw0avVHMvQ-RJTb_jyYFCbkI&opi=89978449
https://fieldguide.mt.gov/speciesDetail.aspx?elcode=AMAFB02190
https://www.nps.gov/brca/learn/nature/uchipmunk.htm
https://en.wikipedia.org/wiki/Uinta_chipmunk
Tarix : 7 mart 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
