Uçqun effekti (avalancje effekti) - Riyaziyyatda, xüsusən də kriptovalyutalar və şifrələmə sistemlərində istifadə olunan anlayış. Bu effekt, kiçik bir dəyişiklik və ya girişin, nəticədə sistemin çox böyük bir dəyişməyə səbəb olmasına işarə edir. Məsələn, kriptoqrafiyada bir mesajın kiçik bir hissəsinin dəyişdirilməsi, bütün şifrənin dəyişməsinə səbəb ola bilər. Xüsusiyyətləri Kiçik dəyişikliklər böyük təsirə səbəb olur. Bu dəyişikliklər sistemin bütün strukturlarını dəyişdirə bilər. Bu effekt, xüsusən təhlükəsizlik və gizlilik sahələrində, şifrələmə algoritmalarının gücünü və təsirini artıran bir xüsusiyyət kimi dəyərləndirilir. Şifrələmə və təhlükəsizlik sahəsində böyük əhəmiyyətə malikdir. Uçqun effekti, dəyişikliklərin geri alınmaz olmasını təmin edir. Yəni, bir məlumatın kiçik dəyişiklikdən sonra orijinal vəziyyətə qayıtması mümkün deyil. Əhəmiyyəti 1. Təhlükəsizlik artır: Uçqun effekti şifrələmə alqoritmalarında kiçik dəyişikliklərin böyük təsirlərə səbəb olmasını təmin edir. Bu, hücumçuların şifrələnmiş məlumatları təhlil etməyə və düzgün açarı tapmağa çətinlik çəkmələrini təmin edir. Kiçik bir giriş dəyişiklikləri (məsələn, bir bitin dəyişməsi) nəticədə bütün şifrələnmiş mesajı dəyişdirir və buna görə də əvvəlki məlumatların təkrar istifadəsi və ya hücumlar çətinləşir. 2. Cryptographic hash funksiyalarında: Uçqun effekti, xüsusilə kriptografik hash funksiyalarında (məsələn, SHA-256) vacibdir. Bu funksiyalar girişin kiçik dəyişikliklərindən belə tamamilə fərqli nəticələr verərək məlumatların təhrif edilməsini və manipulasiya edilməsini qarşısını alır. 3. Şifrələmə sistemlərinin etibarlılığını artırır: Alqoritmaların düzgün işləməsi və şifrələnmiş məlumatların mümkün qədər təhrif olunmaması üçün uçqun effekti kritikdir. Bu, məlumatların təhlükəsizliyini artırır və mümkün kiber hücumları (məsələn, güc hücumları) çətinləşdirir. Tətbiq sahələri: • Kriptografiya: Uçqun effekti ən çox kriptovalyutalar, şifrələmə alqoritmaları və digital imza funksiyalarında istifadə olunur. • Təhlükəsizlik protokolları: İnternet üzərindən məlumatların təhlükəsiz ötürülməsi və saxlanması üçün istifadə olunan protokollarda da uçqun effekti əhəmiyyətli rol oynayır. Bu xüsusiyyətlər təhlükəsizlik və gizlilik baxımından şifrələmə alqoritmalarını daha möhkəm və etibarlı edir.
https://www.britannica.com/science/avalanche-effect
https://www.educative.io/answers/what-is-the-avalanche-effect
https://www.tutorialspoint.com/avalanche-effect-in-cryptography
https://www.geeksforgeeks.org/avalanche-effect-in-cryptography/
https://www.researchgate.net/publication/364956004_ANALYSE_ON_AVALANCHE_EFFECT_IN_CRYPTOGRAPHY_ALGORITHM
Tarix : 11 yanvar 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
