Tutulma Döyüşü (Halis Çayı müharibəsi- indiki Qızılirmaq çayı) - Eramızdan əvvəl 585-ci ildə baş vermiş, həm tarixi, həm də astronomik baxımdan əhəmiyyətli bir hadisədir. Bu döyüş Lidiya və Midiya dövlətləri arasında uzun müddət davam edən münaqişənin bir parçası idi. Döyüş zamanı baş verən günəş tutulması hər iki ordunu çaşdırmış və bu hadisə ilahi bir işarə kimi qəbul edilərək döyüşün dərhal dayandırılmasına, tərəflərin sülh müqaviləsi bağlamasına səbəb olmuşdur. Tarixi kontekst Lidiya çarlığı: Qərbi Anadoluda yerləşən Lidiya çarlığı o dövrdə böyük gücə malik idi və II Alyattes tərəfindən idarə olunurdu. Lidiyalılar ticarət və ilk metal sikkələrin zərb edilməsi ilə tanınırdılar. Midiya imperiyası: Şərqi Anadoludan İran platosuna qədər geniş ərazilərə nəzarət edən Midiya dövləti II Kiyaksar tərəfindən idarə olunurdu. Midiya güclü hərbi qüvvələri və təsir dairəsi ilə seçilirdi. Lidiyalılar və midiyalılar arasında illərdir davam edən münaqişələr ərazi üstünlüyü uğrunda mübarizənin nəticəsi idi. Günəş tutulması Bu hadisə tarixi mənbələrdə günəş tutulmasının qeydə alınması ilə məşhurdur. Qədim yunan filosofu və riyaziyyatçısı Miletli Fales bu günəş tutulmasını əvvəlcədən proqnozlaşdırmışdır. Döyüş zamanı gözlənilmədən günəşin tutulması nəticəsində günün ortasında hər yer qaranlığa büründü. Hər iki ordu bu hadisəni ilahi bir xəbərdarlıq kimi qəbul etdi. O dövrdə insanlar belə səmavi hadisələri tanrılardan gələn bir işarə hesab edirdilər. Bu hadisə münaqişənin dərhal dayandırılmasına səbəb oldu. Nəticələr Sülh müqaviləsi: Günəş tutulmasının təsiri ilə Lidiya kralı II Alyattes və Midiya hökmdarı II Kiyaksar arasında sülh danışıqları baş tutdu. Sülh müqaviləsi Kilikiyalı Syennesis və Babil hökmdarı Labinetin (bəzil tarixçilər onun adını Nabonid və ya Navuxodonosor təqdim edir) vasitəçiliyi ilə bağlandı. Sərhəd xətti: Qızılirmaq çayı iki dövlət arasında sərhəd olaraq müəyyən edildi. Evlilik ittifaqı: Sülhü möhkəmləndirmək məqsədilə diplomatik evlilik bağlandı. Lidiyalı şahzadə Aryenis, midiyalı Kiyaksarın oğlu Astiaqa ərə verildi. Əhəmiyyəti Astronomik dəqiqlik: Bu döyüş, bir astronomik hadisə ilə dəqiq tarixlənmiş ilk tarixi hadisələrdən biridir. Müasir hesablamalar göstərir ki, eramızdan əvvəl 28 may 585-ci ildə həmin ərazidə günəş tutulması baş verib. Falesin nailiyyəti: Falesin bu tutulmanı əvvəlcədən proqnozlaşdırması onu qədim dövrün ən məşhur filosoflarından biri etmişdir. Bu hadisə insanlara təbii hadisələrin səbəblərini anlamaq üçün elmi yanaşmaların tətbiqinin rolunu göstərmişdir. Diplomatik dərs: Tutulma döyüşü təbiət hadisələrinin insan qərarlarına təsirinin nadir nümunələrindən biri kimi tarixə düşmüşdür. Tutulma döyüşü tarix, astronomiya və mədəniyyətin kəsişdiyi unikal bir hadisədir. Bu döyüş həm qədim dövrlərdə səmavi hadisələrin insanların inanclarına və qərarlarına necə təsir etdiyini, həm də bu cür hadisələrin sülh üçün bir vasitə ola biləcəyini nümayiş etdirir.
https://en.wikipedia.org/wiki/Battle_of_the_Eclipse
https://evrimagaci.org/blog/thalesin-tahmin-ettigi-medlidya-savasini-bitiren-gunes-tutulmasi-13955
https://www.greekboston.com/culture/ancient-history/battle-eclipse/
https://www.wikiwand.com/tr/articles/Halys_Nehri_Muharebesi
https://halfcockedtales.com/the-battle-of-the-eclipse/
https://www.history.com/news/solar-lunar-eclipses
Tarix : 13 dekabr 2024
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
