Tryufel - El arasında Dombalan olaraq tanınan, dünya mətbəxlərində xüsusi yeri olan nadir və bahalı, yeməli göbələk növü. Əsasən, yer altında böyüyən və xüsusi qoxusuna görə fərqlənən bu göbələk, bir çox aşpazın ən qiymətli məhsulları arasında sayılır. Tryufellər ən çox palıd, fıstıq və fındıq ağaclarının kökləri ilə simbiyotik əlaqə yaradır və bu əlaqə onların böyüməsi üçün vacibdir. Həmçinin bu göbələyə yarımsəhra zonalarda da rast gəlinir ki, burada bitki kollara yaxın yerlərdə bitir. Tarixi Romalılar və yunanlar bu göbələyi xüsusi bir ləzzət kimi dəyərləndirir və onu təbiətin nadir nemətlərindən biri kimi görürdülər. Əsasən Avropada yetişən tryufellər, xüsusilə Fransa və İtaliya kimi ölkələrdə yayılmışdır. Növləri İki əsas tryufel növü vardır: Qara tryufel (Tuber melanosporum) və Ağ tryufel (Tuber magnatum). Qara tryufel, ən çox Fransanın Périgord bölgəsində yetişir və dünyada ən məşhur növlərdən biridir. Ağ tryufel isə daha nadir və daha qiymətli hesab edilir və əsasən İtaliyanın Piemont bölgəsində tapılır. Əsasən Abşeron yarmadasında da rast gəlinən bu bitki Azərbaycanda yabanı şəkildə bitir. Tryufellərin insan tərəfindən yetişdirilməsi digər göbələk növləri ilə müqaisədə çox çətindir, müvafiq iqlim və torpaq şəraiti tələb edir. Bu göbələklərin yer altında yetişməsi, onları tapmaq üçün xüsusi bacarıq tələb edir. Tryufellər dad və aroması ilə digər göbələk növlərindən çox seçilir. Yeməklərə əlavə olunan cüzi miqdarda tryufel belə, onlara dərin və zərif bir ləzzət verir. Bu göbələklər əsasən souslarda, makaron yeməklərində, hətta şokolad məmulatlarında istifadə olunur. Qida dəyərinə gəlincə, tryufellər az miqdarda kalori və karbohidrat ehtiva etsə də, onların dadı və xüsusi ləzzəti yeməkləri zənginləşdirir. Tibbi tədqiqatlar, tryufel göbələyinin sağlamlığa faydalı bir çox xüsusiyyətə malik olduğunu göstərmişdir. Bu göbələk antioksidant təsirə malikdir və bədənin hüceyrələrini sərbəst radikalların zədələyici təsirindən qorumağa kömək edir. Bu, xüsusilə yaşlanma prosesinin yavaşladılması və xərçəngdən qorunma sahələrində geniş rol oynayır. Tryufelin tərkibindəki bioaktiv maddələr immun sistemini gücləndirir ki, bu da infeksiyalarla mübarizədə təsirlidir. Həmçinin, tryufellərin antiinflamator (iltihab əleyhinə) xüsusiyyətlərə malik olduğu aşkar edilmişdir, bu da onların artrit və digər iltihabi xəstəliklərin müalicəsində potensial olaraq istifadə edilə biləcəyini göstərir. Bu göbələyin suyundan göz xəstəliklərinin müalicəsində də geniş istifadə olunur. Tryufel göbələyi bahalı və nadir olduğu üçün bazar qiyməti olduqca yüksəkdir. Bir kiloqram ağ tryufel minlərlə avro dəyərində ola bilər. Bu səbəbdən tryufel yalnız xüsusi restoranlarda və gurme məhsullar satan mağazalarda tapılır. Tryufel məhsullarına olan tələb dünya miqyasında artmaqdadır və buna görə də yeni tryufel fermaları yaranır.
https://www.timberpress.com/books/taming-truffle/hall/9781604691289
https://www.foodresearchjournal.com/truffles-european-cuisine
https://www.culinarychronicles.com/articles/truffle-hunt-europe
https://www.springer.com/gp/book/9783319577086
https://www.aqta.gov.az/news/truffles-azerbaijan
https://www.agrovest.ru/truffles-russia
Tarix : 30 noyabr 2024
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
