Tiktaalik - Qədim Devon dövründə, təxminən 375 milyon il əvvəl yaşamış bir fosil növü. Bu heyvan, suda yaşayan balıqlarla quruda yaşayan dördayaqlı heyvanlar (tetrapodlar) arasında vacib bir təkamül keçid formasıdır. Tiktaalikin kəşfi, orqanizmlərin sudan quruya keçid mərhələlərini izah etmək üçün elmi baxımdan əhəmiyyətlidir. Kəşfi və arxeoloji tapıntılar Tiktaalikin fosili ilk dəfə 2004-cü ildə Kanadanın Arktik bölgəsində yerləşən Ellesmere adasında aşkar edildi. Bu əhəmiyyətli tapıntı paleontoloqlar Edward Daeschler, Neil Shubin və Farish Jenkins tərəfindən aparılan qazıntılar zamanı tapılmışdır. Adı "Tiktaalik," inuit dilində "böyük, dayaz suda yaşayan balıq" mənasını verir. Devon dövründə bu bölgənin mülayim iqlimə və geniş bataqlıqlı ekosistemlərə malik olduğu ehtimal edilir. Anatomik xüsusiyyətləri 1. Baş və nəfəs almaq: Başı düz, gözləri isə başının üst hissəsində yerləşir. Bu, onun dayaz suda və palçıqlı ərazilərdə ov edərək yaşadığını göstərir. Balıqlarda olduğu kimi qəlsəmələrə sahib olsa da, eyni zamanda ağciyərləri də mövcud idi, bu da onun su və quru arasında keçid etməsinə imkan verirdi. 2. Sümüklü üzgəclər və dəstək: Üzgəcləri balıq üzgəcləri kimi sümüklü idi, lakin eyni zamanda dördayaqlı heyvanlarda olduğu kimi güclü dəstək strukturlarına malik idi. Bu üzgəclər ona dayaz sularda sürüşərək və ya yavaşca quruya çıxaraq hərəkət etməyə imkan verirdi. Çiyin, dirsək və bilək sümükləri Tiktaaliki quru həyatı üçün qismən uyğunlaşdırmışdır. 3. Sinə və dərini dəstəkləyən sümüklər: Geniş sinə və güclü çiyin quruluşu quruda dayanıqlığı artırırdı. Sümüklü qollar onun quru səthdə ağırlığını daşımasına kömək edirdi. 4. Pulcuqlar və qəlsəmələr: Balıqlarda olduğu kimi, pulcuqları və qəlsəmələri də vardı, bu da onun suda yaşayan həyat tərzinin sübutudur. Bununla birlikdə, onun təbii təkamül uyğunlaşmaları quruya çıxma qabiliyyətini dəstəkləyirdi. Ekoloji uyğunlaşmaları Tiktaalik, dayaz, bataqlıqlı mühitlərdə yaşamağa uyğunlaşmış bir canlı idi. İqlimə və ekosistemə uyğunlaşmaları onun həm suda, həm də quru səthlərdə yaşamaq qabiliyyətini artırırdı. Elmi və təkamül əhəmiyyəti 1. Skelet quruluşu: Onun sümüklü qolları və bərkidilmiş çiyin quruluşu tədqiqatçılara dördayaqlıların necə inkişaf etdiyini izah etməyə kömək edir. Bu keçid forması göstərir ki, erkən dördayaqlılar suda başlayan həyatlarını quruya doğru genişləndiriblər. 2. Kəllə sümükləri: Kəllə sümüyü balıqlar kimi sərbəst hərəkət edə bilmirdi, lakin quruda yaşamaq üçün daha uyğun idi. Bu quruluş dəyişiklikləri suda hərəkətdən quru səthdə hərəkətə keçidi izah edir. Paleontologiya və tədqiqatların gələcəyi Tiktaalikin kəşfindən sonra elm adamları onun təkamüldəki mövqeyini daha dərindən araşdırmağa başladılar. Onun haqqında məlumatlar, digər erkən dördayaqlı heyvanların tapıntıları ilə birləşdirilərək təkamül biologiyasında yeni nəzəriyyələr yaratmışdır. Bu kəşf, həmçinin canlıların ekoloji uyğunlaşmalarını daha yaxşı başa düşməyə kömək edir.
https://paleontologiya.az/41-tiktaalik-roseae-kecid-forma-saxtakarligi.html
https://www.britannica.com/animal/Tiktaalik-roseae
https://evrimagaci.org/tiktaalik-roseae-evrim-teorisinin-ongoru-gucu-gosteren-harika-bir-ara-tur-fosili-208?srsltid=AfmBOorRihS2X6hgWCxB6tgggEwH10G3HzqEbQF7iK_00QPIMBTmXkQe
https://www.thecanadianencyclopedia.ca/en/article/tiktaalik
https://tekamulaz.blogspot.com/2013/08/tiktaalik-roseae-timsah-deyil.html
Tarix : 16 dekabr 2024
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
