Theodore von Karman (1881–1963) - Müasir aerodinamika və aerokosmik mühəndislik sahələrində inqilabi töhfələr vermiş görkəmli Macar-Amerikan fiziki və mühəndisi idi. O, hipersəs axınları, turbulentlik, aerokosmik mühəndislik və raket texnologiyaları sahəsində fundamental araşdırmalar aparmış və bu sahələrin əsas nəzəriyyələrini formalaşdırmışdır. Həyatı və təhsili Theodore von Karman, 11 may 1881-ci ildə Budapeştdə anadan olmuşdur. O, erkən yaşlarından riyaziyyata böyük maraq göstərmiş və Budapeşt Texnologiya Universitetində mühəndislik təhsili almışdır. Daha sonra, Almaniyanın Göttingen Universitetində Felix Klein və Ludwig Prandtl ilə birlikdə çalışaraq aerodinamika sahəsində mühüm araşdırmalar aparmışdır. Aerodinamika və turbulentlik üzrə araşdırmaları Theodore von Karman hava axınları, turbulentlik və aerodinamik qüvvələr üzərində mühüm araşdırmalar aparmışdır. Onun adı "Kármán girdab küçəsi" adlı fenomenlə bağlıdır ki, bu da axının içində yerləşən bərk cismin arxasında alternativ girdabların əmələ gəlməsini təsvir edir. Bu fenomen hava və su axınlarında vibrasiya və müqavimət məsələlərinin öyrənilməsi üçün fundamental əhəmiyyət daşıyır. O, həmçinin supersonik və hipersonik aerodinamika üzrə mühüm işlər görmüşdür. Bu sahədəki araşdırmaları, yüksək sürətli hava axınlarının raketlər və təyyarələr üzərində təsirini daha yaxşı başa düşməyə imkan yaratmışdır. Aerokosmik mühəndislik və ABŞ-da raket tədqiqatları 1930-cu illərdə von Kármán ABŞ-a köçərək Kaliforniya Texnologiya İnstitutunda (Caltech) çalışmışdır. Burada Jet Propulsion Laboratory (JPL)-nin qurulmasına kömək etmiş və ABŞ-ın raket texnologiyasında aparıcı mövqeyə yüksəlməsində mühüm rol oynamışdır. İkinci Dünya Müharibəsi zamanı o, ABŞ Hərbi Hava Qüvvələri üçün aerokosmik tədqiqatlar aparmış, hərbi və mülki aviasiyanın inkişafına töhfələr vermişdir. Daha sonra NATO-nun Elm Komitəsinin ilk rəhbəri olmuş və müasir aerokosmik strategiyaların formalaşdırılmasında iştirak etmişdir. Ən mühüm nailiyyətləri Karman girdab küçəsi fenomeninin kəşfi – aerodinamik və hidrodinamik axınların analizi üçün mühüm töhfə. Supersonik və hipersonik axınlar üzrə tədqiqatlar – raket və təyyarə mühəndisliyində inqilabi dəyişikliklər yaratmışdır. Jet Propulsion Laboratory (JPL)-nin yaradılması – NASA və raket texnologiyasının inkişafı üçün əsas tədqiqat institutu. Aerodinamika və raket mühəndisliyi üzrə nəzəri və eksperimental işlər – müasir hərbi və kommersiya aviasiyasının əsasını təşkil edir. Həyatı və mirası Theodore von Karman 1963-cü ildə vəfat etmiş, lakin onun elmi irsi NASA, aerokosmik mühəndislik və müasir aerodinamikanın əsaslarını formalaşdırmışdır. O, NASA-nın Fəxri Elmi Mükafatı ilə təltif olunan ilk şəxs olmuşdur. Von Karman, aerodinamika və aerokosmik mühəndisliyin inkişafında fundamental rol oynayan bir alimdir. Onun nəzəriyyələri müasir aviasiya, kosmik uçuşlar və aerokosmik texnologiyaların inkişafında həlledici rol oynamışdır. O, haqlı olaraq "Müasir Aerodinamikanın Atası" hesab edilir.
https://www.britannica.com/biography/Theodore-von-Karman
https://www.jpl.nasa.gov/who-we-are/faces-of-leadership-the-directors-of-jpl/dr-theodore-von-karman-1881-1963/
https://www.galcit.caltech.edu/about/legends-of-galcit/theodore-von-k%C3%A1rm%C3%A1n
https://mathshistory.st-andrews.ac.uk/Biographies/Karman/
https://nmspacemuseum.org/inductee/theodore-von-karman/
https://history.aip.org/phn/11610031.html
https://en.wikipedia.org/wiki/Theodore_von_K%C3%A1rm%C3%A1n
Tarix : 24 fevral 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
