Texnorealizm (İngiliscə: Technorealism) - Texnologiyanın cəmiyyətə təsirini obyektiv və balanslı şəkildə qiymətləndirməyə çalışan yanaşma. Bu fəlsəfə, texnologiyanın həm müsbət, həm də mənfi tərəflərini nəzərə alaraq, onun sosial və siyasi nəticələrini dərinləşdirir. Texnorealizm, texno-utopizm və Neo-Luddizm arasında bir orta mövqe tutaraq, texnologiyanın cəmiyyətə təsirini daha real və balanslı bir şəkildə qiymətləndirməyə çalışır. Tarix və inkişaf Texnorealizm, 1990-cı illərin əvvəllərində, xüsusilə Douglas Rushkoff və Andrew Shapiro tərəfindən irəli sürülmüşdür. Onlar, texnologiyanın cəmiyyətə təsirini daha obyektiv və balanslı bir şəkildə qiymətləndirmək məqsədilə bu yanaşmanı inkişaf etdirmişlər. Əsas prinsipləri 1. Tənqidi yanaşma: Bu yanaşma texnologiyanın yalnız müsbət tərəflərini deyil, həm də mənfi təsirlərini nəzərə alır. Məsələn, texnologiyanın insanların həyat keyfiyyətini artıra biləcəyini, amma eyni zamanda sosial, iqtisadi və ekoloji problemləri də dərinləşdirə biləcəyini vurğulayır. 2. Texnologiyanın insan dəyərləri ilə uyğunluğunu qorumaq: Texnorealizm, texnologiyanın inkişafının insan dəyərləri ilə uyğun olmasını təşviq edir. Bu yanaşma, texnologiyanın yalnız effektivliyi və iqtisadi faydası ilə deyil, eyni zamanda etik və sosial təsirlərini də nəzərə alaraq insanların rifahını və hüquqlarını qorumağa çalışır. 3. Texnologiyanın sosial və ekoloji təsirlərinin dərinləşdirilməsi: Texnorealizm texnologiyanın cəmiyyətə və ətraf mühitə olan təsirlərini dərinləşdirir. Bu prinsip, texnologiyanın inkişafının yalnız iqtisadi artıma və istehsalın artmasına yönəlməməli, eyni zamanda ətraf mühitin qorunmasına, sosial bərabərliyə və əhalinin müxtəlif qruplarının faydalarından bərabər şəkildə yararlanmasına diqqət yetirməlidir. 4. Texnologiyanın məlumat və güc üzərindəki rolunun tanınması: Texnorealizm, texnologiyanın məlumat axınını, gücü və sosial təsir sahələrini necə formalaşdırdığına diqqət yetirir. Bu yanaşma, internetin və müasir texnologiyaların insanların dünyagörüşünü, sosial əlaqələrini və gündəlik həyatlarını necə təsir etdiyini təhlil edir. 5. İnsanların texnoloji proseslərə yaxınlığı və idarə olunması: Texnorealizm, insanların texnoloji inkişaf proseslərində fəal iştirak etməsini və bu inkişafları idarə etmək üçün siyasi və sosial strukturda daha çox söz sahibi olmalarını müdafiə edir. Bu, texnologiyanın yalnız mütəxəssislər və böyük şirkətlər tərəfindən deyil, geniş cəmiyyət tərəfindən nəzarət edilə biləcəyini vurğulayan bir prinsipdir. 6. Texnoloji innovasiyanın mənfi təsirlərinin azaldılması: Texnorealizm, texnologiyanın mənfi təsirlərinin qarşısını almaq və onları minimuma endirmək üçün davamlı olaraq tənqidçi yanaşma tətbiq edir. Bu prinsip texnologiyanın səhv istifadəsini və ya sistemdəki səhvləri aşkar etmək və onları düzəltmək üçün daha dərin düşünməyi təşviq edir.
https://en.wikipedia.org/wiki/Technorealism?utm_source=chatgpt.com
https://securityanddefence.pl/Techno-Realism-Navigating-New-Challenges-in-the-Contemporary-Role-of-Technology-in,188303,0,2.html
https://cs.stanford.edu/people/eroberts/cs181/projects/technorealism/abstract.html
https://link.springer.com/chapter/10.1057/9781137362063_7
Tarix : 7 yanvar 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
