Təkgöz kobra (Naja kaouthia) - Həmçinin təkgözlü kobra və ya Hindistan tüpürən kobrası kimi tanınan, Cənubi və Cənub-Şərqi Asiyada geniş yayılmış zəhərli bir kobra növü. Taksonomiya Naja kaouthia elmi adı ilk dəfə 1831-ci ildə René Lesson tərəfindən təqdim edilmişdir. Lesson bu kobranı gözəl bir ilan kimi təsvir etmiş və onun 188 qarın pulcuğu və 53 cüt quyruq pulcuğu ilə fərqləndiyini qeyd etmişdir. O vaxtdan bəri təkgöz kobralar müxtəlif elmi adlar altında təsvir edilmişdir: - 1834-cü ildə John Edward Gray, Tomas Hardwickenin təkgöz kobranın ilk illüstrasiyasını "Naja tripudians var. fasciata" adı altında dərc etmişdir. - 1839-cu ildə Teodor Eduard Kantor Bombay, Kalkutta və Assamda aşkar edilən, ağ halqalı başlığı olan və zəif sarı enli zolaqlara malik qəhvəyi rəngli bir təkgöz kobranı "Naja larvata" adı ilə təsvir etmişdir. - 1895–1913-cü illər arasında təkgöz kobraların bir neçə növü "Naja tripudians" adı altında təsvir edilmişdir. - 1940-cı ildə Malcolm Artur Smit təkgöz kobranı "Naja naja kaouthia" adı ilə eynəkli kobranın yarımnövü kimi təsnif etmişdir. 1990-cı illərdə yenidən təsnifat zamanı Naja kaouthia, Naja siamensis-dən ayrılmışdır. Xüsusiyyətlər Təkgöz kobranın başlığında "O" şəkilli naxış var, əksinə eynəkli kobranın başlığında "eynek" naxışı (iki dairəvi ocelli və əyri xətt ilə birləşdirilmiş) var. Uzun boyun qabırğaları kobranın boynunu genişləndirərək "başlıq" əmələ gətirməsinə imkan verir. Cavan fərdlərdə rəng daha sabitdir. Bel tərəfi sarı, qəhvəyi, boz və ya qara ola bilər, bəzən zolaqlı və ya zolaqsız olur. Başlığında sarı və ya narıncı rəngli "O" şəkilli işarə ola bilər. Başlığın alt tərəfində hər iki tərəfdə qara ləkə və onun arxasında bir və ya iki qara enli zolaq var. Qarın hissəsi adətən bel tərəfi ilə eyni rəngdədir, lakin daha açıq rəngdədir. Yaşlandıqca ilan daha açıq rəng alır və yetkin fərdlər qəhvəyi və ya zeytuni rəngdə olur. Ön tərəfdə iki sabit diş var. Qeydə alınmış ən böyük dişin uzunluğu 6,78 mm-dir. Dişlər tüpürmək üçün orta dərəcədə uyğunlaşmışdır. Yetkin təkgöz kobraların uzunluğu 1,35–1,5 m (4,4–4,9 fut), quyruq uzunluğu isə 23 sm (9,1 düym) olur. Daha böyük nümunələr qeydə alınmışdır, lakin onlar nadirdir. Yetkin fərdlər maksimum 2,3 m (7,5 fut) uzunluğa çata bilər. Pulcuqlar Təkgöz kobranın boynunda 25–31, bədənində 19–21 və qarın tərəfində 17 və ya 15 pulcuq var. Qarın tərəfində 164–197, quyruq altında isə 43–58 pulcuq var. Hər iki tərəfdə birdən çox pazşəkilli pulcuq var. Frontal pulcuq qısa və kvadrat şəkildədir. Erkəklərdə qarın pulcuqları 170–192, dişilərdə 178–197 arasındadır. Erkəklərdə quyruq altı pulcuqları 48–61, dişilərdə isə 46–59 arasındadır. Yayılması və yaşayış yeri Təkgöz kobra qərbdə Hindistandan Çin, Vyetnam və Kamboca ərazilərinə qədər yayılmışdır. Malay yarımadasında da rast gəlinir və Qərbi Benqal, Banqladeş, Butan, Myanma, Laos, Nepal və Tailandda yaşayır. Su ilə əlaqəli yaşayış yerlərini, məsələn, düyü sahələri, bataqlıqlar və manqrov meşələrini üstün tutsa da, otlaqlar, kolluqlar, meşələr, kənd təsərrüfatı sahələri və şəhərlər də daxil olmaqla insan yaşayış məntəqələrində də yaşayır. Davranış və ekologiya Təkgöz kobra quru ilanıdır və ən çox alaqaranlıqda fəal olur. Düyü sahələrində fəndirlərdəki gəmirici yuvalarında gizlənir və bu tip yaşayış yerində yarımsu həyat tərzi keçirir. Cavan fərdlər əsasən suda-quruda yaşayanlarla qidalanır, yetkinlər isə kiçik məməlilər, ilanlar və balıqlarla qidalanır. Narahat olduqda qaçmağı üstün tutur. Lakin təhlükə hiss etdikdə bədəninin ön hissəsini qaldırır, başlığını yayır, adətən yüksək səslə tıslayır və özünü qorumaq üçün dişləməyə çalışır. Tez-tez ağac deşiklərində və gəmiricilərin çox olduğu yerlərdə gizlənir. Bəzi təkgöz kobra populyasiyaları zəhər tüpürə bilir və bu səbəbdən onlara "Hindistan tüpürən kobrası" deyilir. Çoxalma Bu növ yumurta qoyur. Dişilər bir dəfəyə 16–33 yumurta qoyur. İnkubasiya müddəti 55–73 gün arasında dəyişir. Yumurta qoyma yanvardan marta qədər davam edir. Dişilər adətən yumurtalarla qalır. Naja naja x Naja kaouthia hibridlərində erkək və dişilər arasında bəzi əməkdaşlıq halları müşahidə edilmişdir. Qorunma Təkgöz kobra CITES Əlavə II siyahısına daxil edilmişdir və IUCN Qırmızı Siyahısında "Az Narahatlıq Doğuran" kimi qiymətləndirilmişdir. Bunun səbəbi onun geniş yayılması, müxtəlif yaşayış yerlərinə uyğunlaşması və hesablamalara görə populyasiyanın bol olmasıdır. Əsas təhlükələr qeydə alınmamışdır və əhəmiyyətli populyasiya azalması müşahidə edilmir. Təkgöz kobralar vəhşi təbiətdən toplanır, lakin bu, əhəmiyyətli populyasiya azalmasına səbəb olmur. Zəhər Təkgöz kobranın zəhəri müxtəlif bölgələrdə fərqli öldürücü dozaya malikdir. Bu növün neyrotoksinləri zəifdir. Zəhərdə həmçinin miotoksinlər və kardiotoksinlər də var. Zəhərlənmə adətən geniş lokal nekroz və sistemik simptomlarla müşahidə edilir. Yuxululuq, nevroloji və nevromuskulyar simptomlar tez ortaya çıxır. Hipotansiya, üzün qızarması, dərinin istiləşməsi və dişləmə yerində ağrı adətən 1-4 saat ərzində baş verir. İflic, tənəffüs çatışmazlığı və ya ölüm çox ağır hallarda 60 dəqiqə ərzində baş verə bilər. Lakin diş izlərinin olması həmişə zəhərlənmə olduğunu göstərmir.

İstinadlar

https://www.khaosok.com/national-park/monocled-cobra/

https://animalia.bio/monocled-cobra

https://www.thainationalparks.com/species/naja-kaouthia

https://www.ecologyasia.com/verts/snakes/monocled-cobra.htm

https://reptilesmagazine.com/five-facts-about-the-monocled-cobra/?srsltid=AfmBOoqx-2GfP003cqg-Bxuv-GhF1pcFkoc2g2jZjGlSBT4OZaoaDLIW

https://vajiramandravi.com/upsc-daily-current-affairs/prelims-pointers/monocled-cobra/

https://a-z-animals.com/animals/monocled-cobra/

https://thailandsnakes.com/monocled-cobras-venomous-very-deadly/

https://critter.science/the-monocled-cobra/

https://snake-facts.weebly.com/monocled-cobra.html

https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC5392636/

https://www.researchgate.net/figure/Monocled-cobra-Naja-kaouthia-with-its-signature-O-shaped-or-monocellate-pattern-at-the_fig2_350316323

https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0041010124006287

http://www.venomousreptiles.org/articles/449

https://www.discovermagazine.com/the-sciences/spit-take-surprise-indian-monocled-cobras-can-spit-venom

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33223268/

https://www.statesman.com/story/news/local/2016/09/23/5-things-you-should-know-about-monocled-cobras/9948029007/

https://www.worldlifeexpectancy.com/reptile-life-expectancy-monocled-cobra

https://indiabiodiversity.org/species/show/227801

https://en.citizendium.org/wiki/monocled_cobra

https://worldfornature.org/monocled-cobra/

https://www.bransonswildworld.com/albino-monocled-cobra/

https://www.inaturalist.org/taxa/106447-Naja-kaouthia

https://naturerules1.fandom.com/wiki/Monocled_Cobra

https://www.biorender.com/icon/monocled-cobra-naja-kaouthia

https://www.indiansnakes.org/snakedetails/monocled%20cobra

Tarix : 7 fevral 2025

Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.