Təhlükəsiz nasazlıq (ingiliscə Fail-safe ) - Təhlükəsizlik, mühəndislik, texnologiya, aviasiya, nüvə enerji sistemi, tibbi qurğular və digər kritik sistemlərdə istifadə olunan əsas prinsiplərdən biri. Mahiyyəti Bu konsepsiya, bir sistemdə nasazlıq və ya gözlənilməz vəziyyət baş verdikdə, həmin sistemin insan həyatı, mühit və əmlak üçün mümkün olan ən az təhlükə ilə işləməsini təmin edir. Təhlükəsiz nasazlıq sistemi dizayn edilərkən, əsas məqsəd hər hansı qəza və ya nasazlıq zamanı potensial riskləri minimallaşdırmaqdır. Əsas prinsiplər - Təhlükəsiz dayanma (Safe Shutdown): Sistem nasazlıq baş verdiyi anda fəaliyyətini dayandıraraq təhlükəsiz vəziyyətə keçir. Məsələn, elektrik açarı nasaz olduqda, dövrəni kəsərək sistemi bağlayır. - Minimum təsir (Minimal Impact): Nasazlıq sistemin işləmə performansını azalda bilər, lakin tamamilə iflic etməz və zərəri minimum səviyyədə saxlayar. - Avtomatik qoruma (Automatic Protection): Sistemlərdə fövqəladə vəziyyətlərə qarşı avtomatik müdafiə mexanizmləri qurulur. Məsələn, nüvə stansiyalarında reaktorun həddindən artıq qızmasının qarşısını alan avtomatik soyutma sistemləri. Tətbiq sahələri 1. Mühəndislik və texnologiya Avtomobil sənayesi: ABS əyləc sistemləri, hava yastıqları və avtomatik əyləc sistemləri nasazlıq hallarında təhlükəsizliyi təmin edir. Aviasiya: Avtomatik pilot sistemləri və təyyarənin strukturunda yerləşən redundant mexanizmlər uçuş zamanı nasazlıq hallarında təhlükəsizliyi qoruyur. 2. Nüvə və enerji sənayesi Nüvə enerji stansiyalarında təhlükəsiz nasazlıq sistemləri böyük əhəmiyyət daşıyır. Hər hansı bir nasazlıq zamanı reaktor dərhal bağlanır (məsələn, SCRAM proseduru). 3. Tibbi avadanlıqlar Tibbi cihazlarda (ventilyatorlar, monitorlar və s.) nasazlıq baş verdikdə xəstənin həyatını təhlükəyə atmamaq üçün təhlükəsiz nasazlıq dizayn tətbiq olunur. 4. İT və kompüter sistemləri Serverlərdə və məlumat mərkəzlərində təhlükəsiz nasazlıq sistemlər nasazlıq zamanı məlumat itkisini minimallaşdırır. Məsələn, RAID texnologiyası ilə məlumatların ehtiyat nüsxəsi saxlanılır. Üstünlüklər İnsan həyatı və mühit üçün təhlükəni azaldır. Sistemlərin etibarlılığını artırır. Nasazlıq hallarında potensial zərərləri minimallaşdırır. Məhdudiyyətlər Yüksək dizayn və tətbiqetmə xərcləri tələb edir. Bəzi hallarda sistemin performansını azalda bilər. Tam təhlükəsizliyi təmin etmək mümkün olmaya bilər.
https://en.wikipedia.org/wiki/Fail-safe
https://www.kmccontrols.com/blog/when-failure-is-not-an-option-the-evolution-of-fail-safe-actuators/
https://web.archive.org/web/20190609205912/https://www.menmicro.com/downloads/search/dl/sk/%22White%20Paper%3A%20Ready%20for%20SIL4%3A%20Modular%20Computers%20for%20Safety-Critical%20Mobile%20Applications%22/dx/1/
https://science.howstuffworks.com/aircraft-carrier4.htm
https://www.dictionary.com/browse/fail-safe
https://www.gov.uk/government/collections/thames-estuary-2100-te2100
https://web.archive.org/web/20130513080832/http://wwwp.dailyclimate.org/tdc-newsroom/2013/03/flexible-infrastructure-climate-stress
https://dictionary.cambridge.org/dictionary/english/fail-safe
https://blog.dga.com/what-is-fail-safe
https://pamexinc.com/blog/fail-safe-vs-fail-secure/
Tarix : 24 yanvar 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
