Tamsui döyüşü (1884) - Fransanın Çinlə mübarizəsində, xüsusilə Tayvan ərazisində baş verən mühüm bir qarşıdurmadır. Bu döyüş, Çin-Fransa müharibəsinin (1884-1885) bir hissəsi olaraq, Tayvanın suverenliyini və Fransanın Asiya sferasında təsirini müəyyənləşdirməyə çalışan strateji bir hadisə idi. Döyüşün tarixi və müharibənin gedişi barədə ətraflı məlumat verək. Tarixi kontekst Fransa və Çin arasında 1884-1885 illərində baş verən müharibə, əsasən Fransa imperiyasının Cənubi Çin dənizindəki təsirini genişləndirmək və Tayvanı Çin ərazisindən ayırmaq məqsədilə başladığı bir münaqişə idi. Tayvan o dövrdə Çin İmperiyasının tərkibində idi, amma Fransızlar Tayvanı Fransız Hind-Çini ilə əlaqələndirmək istəyirdilər və oradakı Fransız maraqlarını gücləndirmək məqsədini güdürdülər. Fransa, 1883-cü ildə Annam (indiki Vyetnam) ilə imzaladığı müqavilə nəticəsində bölgədəki gücünü artırmağa başlamışdı. Bu, Çin ilə Fransanın qarşıdurmasına səbəb olmuşdu. Tayvanın strateji mövqeyi Fransızları bu ərazidə öz təsirlərini artırmağa sövq etdi. Döyüşün başlanğıcı 1884-cü ilin iyul ayında Fransa, Tayvanın şimalında, xüsusən Tamsui bölgəsində yerləşən Çin qarnizonlarına qarşı hərbi əməliyyatlara başladı. Fransa, bu əməliyyatları başlatarkən Tayvanın şimalını zəbt etməyi və Tayvanın ətrafında olan əraziləri Fransanın təsirinə almağı planlaşdırırdı. Tamsui, Tayvanın şimalında yerləşən mühüm bir liman şəhəri idi. Çin hökuməti bu limanı qorumağa çalışırdı, çünki Tamsui bölgəsi həm dəniz yolu, həm də ticarət baxımından əhəmiyyətli bir nöqtə idi. Fransızlar, Tayvanın bu hissəsinə güclü bir dəniz hücumu ilə girməyə qərar verdilər. Döyüşün gedişi Fransa, döyüşdəki ilkin üstünlüyünü dənizdəki güclü donanmasından aldı. Fransız donanması, Tayvanın şimal sahilindəki Çin hərbi qurğularına zərbələr endirdi və Tamsui sahilini bombalayaraq, Çin qüvvələrini mövqelərindən təzyiq altında qoydu. Çin qüvvələri isə yerli müdafiə mövqelərində sərt müqavimət göstərdilər, lakin Fransız donanmasının dənizdəki üstünlüyü və Fransa qoşunlarının müasir silahları onları geri çəkilməyə məcbur etdi. Döyüşün nəticələri və sonrakı icmal Tamsui döyüşü, Çin-Fransa müharibəsinin yalnız bir mərhələsi idi, amma çox mühüm bir mərhələ oldu. Döyüş nəticəsində Fransızlar Tamsui şəhərini nəzarət altına alsalar da, bu döyüş heç bir tərəf üçün yekun həll olmadı. Çin hökuməti, Fransızların təzyiqinə qarşı müqavimət göstərməyə davam etdi və müharibə davam etdi. Nəhayət, 1885-ci ildə imzalanan "Tayuan müqaviləsi" (Tayuan Sülh Müqaviləsi) müharibəni başa çatdırdı. Çin, Fransaya bəzi iqtisadi və siyasi güzəştlər verdi, lakin Tayvan hələ də Çin İmperiyasının tərkibində qaldı. Fransa isə, bu müharibə vasitəsilə Cənubi Asiya regionunda öz təsirini gücləndirdi, amma Tayvan məsələsi həll edilməmiş qaldı. Əhəmiyyəti Tamsui döyüşü, Cənubi Çin dənizindəki strateji ərazilərin əhəmiyyətini və böyük güclərin burada təsirini nümayiş etdirdi. Bu döyüş, həmçinin Fransanın Asiya siyasətindəki mövqeyini göstərir və Asiyada Çinlə qarşıdurmaların artacağını işarə edir. Eyni zamanda, döyüş Çin üçün də mühüm bir dərs oldu, çünki Çin İmperiyası, Avropa gücləri qarşısında zəiflik göstərdi və gələcəkdəki münaqişələrə daha hazırlıqlı olmaq üçün islahatlara getmək məcburiyyətində qaldı.
https://dbpedia.demo.openlinksw.com/resource/Battle_of_Tamsui
https://dadaidea.com.tw/en/the-portfolio/battle-of-tamsui-sino-french-war/
https://www.nmth.gov.tw/en/News_Content2.aspx?n=4308&s=218352
https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Battle_of_Tamsui
https://brill.com/display/book/9789004361003/BP000031.xml
https://rdc.reed.edu/c/formosa/s/r?_pp=20&s=f7b5befe37cfc99fb5816050d9aa1a249d4c3b40&p=11&pp=1
https://thecultureshack.blog/2022/10/04/the-battle-of-tamsui-an-article-for-centered-on-taipei/
Tarix : 11 mart 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
