Tamaskan itləri - Finlandiyadan olan və qurd və ya qurd iti kimi görünməsi məqsədilə seçici şəkildə yetişdirilmiş bir it cinsi. Onların dəqiq mənşəyi məlum olmasa da, bu qarışıq cins itlər, əsasən "Alaskan Husky", "Alaskan Malamute", "Kanada Eskimo iti", "Alman Çoban iti", "Labrador Husky" və "Sibir Husky" kimi arktik cinslərin kəsişmələrindən yaranmışdır. Tamaskan itləri, "Fédération Cynologique Internationale" (Fédération Cynologique Internationale) tərəfindən cins kimi tanınmasa da, "Amerikanın Nadir Cinslər Assosiasiyası" tərəfindən cins kimi tanınır. Şimali İnuit iti Bəzi mənbələrə görə, Tamaskan cinsi, "Şimali İnuit iti"nin bir törəməsi kimi təsvir edilir və buna "Britaniya Taxta İti" və "Utonagan" kimi digər cinslər də daxildir. Bu cinslər, 1980-ci illərdə Birləşmiş Krallıqda qurd itlərinə bənzəyən bir it cinsi yaratmaq məqsədilə başlatılmış bir cins yetişdirmə layihəsindən inkişaf etmişdir. "Şimali Inuit itləri", 1980-ci illərdə Şimali Amerikadan gətirilmiş, mənşəyi bilinməyən itlərdən yaranmış və "Alaskan Malamut"ları, "Alman Çoban itləri", "Sibir Husky" və bəlkə də "Samoyed"lərlə kəsişdirilmişdir. Bu cinslərin yaradılmasında məqsəd, qurd görünüşü olan, lakin yaxşı təbiətə malik və müxtəlif tapşırıqlara öyrədilə bilən bir it yetişdirmək idi. Zamanla, "Şimali İnuit itləri"nin yetişdirilməsi bir neçə əlaqəli cinsə ayrıldı və "Tamaskan", "Britaniya Taxta İti" və "Utonagan" bu cinslərdən biridir. Təsvir Tamaskan itləri iri, atletik bədənli itlərdir və "Alman Çoban itləri"ndən bir qədər hündürdürlər. Bədən quruluşu baxımından, onlar tipik it cinsləri olan kizək itlərindən daha böyükdür, lakin "Alaskan Malamutu"ndan kiçikdirlər. Orta hesabla, Tamaskan yetkin itləri çiyinlərdən 60-70 sm hündürlüyündə ölçülür və adətən 25-40 kq arasında çəkisi olur. İndiyə qədər qeydə alınmış ən ağır Tamaskan erkəkləri 50 kq-dan çox olmayıb. Dişi itlər, adətən erkəklərdən daha kiçik və yüngüldür, onları fərqli bir qadın görünüşü ilə seçirlər. Erkəklər daha iri quruluşlu olur, geniş başları və ağır sümükləri ilə tanınır. Tamaskanlar, qurd görünüşlüdür. Düz və tüklü quyruqları və üç əsas rəngdə olan qalın ikiqat xəzləri var.Boz, qırmızı-boz və qara-göy rənglərdə olurlar. Badam şəklində olan gözləri sarıdan, ambra və qəhvəyi rəngə qədər dəyişir, açıq rəngli gözlər çox nadirdir. Mavi gözlər qəbul edilmir, eləcə də fərqli rəngdə olan gözlər də cinsə uyğun deyil. Genetik tədqiqatlar, "Şimali İnuit" və Tamaskan itlərinin ən azı 50%-nin daşıdığı qismən resesiv qırmızı xüsusiyyətlərə bağlı bir rəng variasiyasını aşkar etmişdir. Bu variasiya, 10.000 il əvvələ aid olan tarixi itlərdən götürülmüş DNT nümunələrində ilkin olaraq aşkar edilmişdir və evcil itlər arasında tapılan ilk mutasiyalardan biridir. Sağlamlıq Ümumilikdə, Tamaskan cinsi sağlamdır və yalnız bir neçə sağlamlıq problemi kiçik bir hissəyə təsir edir. Təxminən 10% erkək Tamaskan, "kriptorşidizm" (bədəndən aşağı düşməyən testislər) problemindən əziyyət çəkir. Bu hallarda, adətən yalnız bir testis tamamilə skrotumda düşər, digəri isə "gizli" olaraq qarın boşluğunda qalır. Epilepsiya, dünyada qeydə alınmış hər 100 Tamaskan itindən təxminən birinə diaqnoz qoyulmuşdur. Bir neçə itdə "degenerativ miyelopatiya" daşıyıcılığı aşkar edilmişdir. Böyük it cinsləri ilə əlaqədar olaraq, Tamaskan itlərində də "hip displaziya"sı riski vardır. Tarix 1980-ci illərdə, Amerika Birləşmiş Ştatlarından Birləşmiş Krallığa beş "Sibir Husky" cinsi it gətirildi. Bu itlər, "Alaskan Malamut"ları, "Sibir Husky" və "Alman Çoban it"ləri ilə kəsişdirilərək, qurd görünüşlü, amma yaxşı xarakterə malik bir it yaratmaq məqsədilə istifadə edilmişdir. O dövrdə, bu itlər "qurd itləri" və ya sadəcə "qurd oxşarları" kimi adlandırılmışdır. O dövrdə qeydlər zəif saxlanıldığı üçün bu itlərin əksəriyyətinin mənşəyi məlum deyil. Cinsin qurucuları Lynn Hardey və Yenni Pikok, "Britaniya və Beynəlxalq Utonagan Cəmiyyəti"nin komitə üzvləri idilər, lakin onlar itlərin çox oxşar hala gəldiyini düşünərək xarici genetik müxtəliflik axtarmağa qərar verdilər. Lakin, Utonagan cinsini yetişdirənlərin əksəriyyəti yeni əlavələrlə maraqlanmadıqları üçün, qurucular 2006-cı ildə "Tamaskan Dog Register"i yaratmağa başladılar. Cins klubları 1. "Tamaskan Dog Register" (ABŞ) 2. "National Tamaskan Club of Canada" (Kanada) 3. "Club Français du Tamaskan" (Fransa) 4. "Tamaskan Club Germany" (Almaniya) 5. "Nederlandse Tamaskan Club" (Niderland) 6. "Hrvatski Tamaskan Savez" (Xorvatiya) 7. "Tamaskan Dog Society of Great Britain"(Birləşmiş Krallıq) Məşhur Tamaskan itləri 2007-ci ildə "Genghis Khan" adlı bir Tamaskan, "Lucretia Choir" adlı musiqi qrupunun klipində qurd rolunda çəkilmişdir. 2010-cu ildə "Wave" adlı bir Tamaskan, "Şimali Karolina Dövlət Universiteti"nin futbol komandası "NC State Wolfpack"-in rəsmi canlı maskotu oldu. 2012-ci ildə dörd Tamaskan Xorvatiyanın "HRT 1" televiziya kanalında yayımlanan "Kućni ljubimci" proqramında yer aldı. 2016-cı ildə "Luchta" adlı bir Tamaskan, Arthur Millerin "The Crucible" əsərinin Brodvayda təqdimatında "Qurd" rolunu oynadı. 2017-ci ildə "Kaoru" adlı bir Tamaskan, Britaniya Kolumbiyasının "Whistler2 bölgəsində bir yürüş zamanı yanlışlıqla bir ovçu tərəfindən vurularaq öldürüldü. Mədəniyyətdə - Bu itlər, "Game of Thrones" serialının çəkilişlərində canavar rolunda istifadə edilmişdir. - "Luchta" adlı bir Tamaskan, "The Crucible" Brodvay təqdimatında qurd rolunu oynayıb. - "Tuffy" adlı bir Tamaskan, 2010-cu ildən etibarən "NC State Wolfpack" futbol komandasının canlı maskotu olmuşdur, futbol oyunlarında və digər tədbirlərdə iştirak edir. - "Starz" serialı "Outlander", bu itlərindən istifadə edərək, "Young Lanın" "qurd iti" "Rollonun" rolunu canlandırır.
https://en.wikipedia.org/wiki/Tamaskan_Dog
https://a-z-animals.com/animals/tamaskan/
https://www.dogbreedinfo.com/t/tamaskandog.htm
https://www.dogster.com/dog-breeds/tamaskan-dog
https://www.tamaskandogregister.com/the-tamaskan/breed-standard/
https://dogacademy.org/breeds/tamaskan
https://wagwalking.com/breed/tamaskan
https://www.wolfdogsoftheebonblade.com/tamaskan-dogs
https://uk.bellfor.info/tamaskan
https://www.petguide.com/breeds/dog/tamaskan/
https://dogtime.com/dog-breeds/tamaskan-dog
https://animalcorner.org/dog-breeds/tamaskan/
Tarix : 5 yanvar 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
