Strukturalizm - 20-ci əsrin ən mühüm intellektual cərəyanlarından biridir və müxtəlif sahələrdə – dilçilik, antropologiya, fəlsəfə, ədəbiyyat və incəsənətdə geniş tətbiq edilmişdir. Bu yanaşmanın əsas ideyası ondan ibarətdir ki, mədəniyyət, dil və düşüncə müəyyən strukturlar əsasında qurulur və bu strukturların analizi vasitəsilə daha dərin məna təbəqələrini anlamaq mümkündür. Strukturalizmin mənşəyi və inkişafı Strukturalizmin əsas ideyaları Ferdinand de Saussure-in dilçilik sahəsindəki işlərindən qaynaqlanır. Onun "Ümumi Dilçilik Kursu" (1916) adlı əsərində irəli sürdüyü fikirlər sonradan geniş yayılmış və müxtəlif sahələrə tətbiq edilmişdir. Saussure dilin iki əsas elementdən – "langue" (dil sistemi) və "parole" (fərdi nitq) – ibarət olduğunu vurğulayırdı. O, sözlərin və anlayışların təkbaşına deyil, sistem daxilində mənalandığını qeyd edirdi. Bu yanaşma, dilçiliklə yanaşı, antropologiya, psixologiya və fəlsəfəyə də tətbiq edildi. Fransız antropoloqu Claude Levi-Strauss, Saussure-in strukturalist ideyalarını insan mədəniyyəti və miflərə tətbiq edərək, mədəni hadisələrin arxasında gizlənmiş dərin strukturları araşdırdı. O, göstərirdi ki, bütün mədəniyyətlər müəyyən ümumi strukturlara əsaslanır və bunlar insan beyninin işləmə prinsiplərinə uyğun formalaşır. Strukturalizmin əsas prinsipləri Strukturalizmin əsas xüsusiyyətləri aşağıdakı kimi xülasə oluna bilər: Struktur anlayışı – Bütün fenomenlər fərdi elementlərdən deyil, daha geniş sistemin tərkib hissəsi kimi öyrənilməlidir. Binar qarşıdurmalar – strukturalistlər düşüncədə və mədəniyyətdə ziddiyyətlərin (məsələn, işıq-qaranlıq, yaxşı-pis, kişi-qadın) mühüm rol oynadığını qəbul edirlər. Sistemli yanaşma – mədəniyyət və dil kimi sistemlərdəki elementlər bir-biri ilə qarşılıqlı əlaqədədir və onların mənası yalnız sistem daxilində anlaşılır. Dərin strukturların aşkarlanması – Üzərində dayandığımız fenomenlərin arxasında gizlənmiş struktur modellər var və bunları analiz edərək daha fundamental mənaları üzə çıxarmaq mümkündür. Strukturalizmin fərqli sahələrdə tətbiqi 1. Dilçilikdə strukturalizm Ferdinand de Saussure dilin strukturalist analizini formalaşdıraraq, onu fərdi sözlər və ifadələr deyil, bir-biri ilə bağlı olan elementlər sistemi kimi izah etdi. Onun ideyaları Roman Jakobson və Noam Chomsky kimi dilçilər tərəfindən inkişaf etdirildi. 2. Antropologiyada strukturalizm Claude Lévi-Strauss mədəniyyətlərdəki miflərin və ənənələrin dərin strukturlar əsasında formalaşdığını göstərdi. O, müxtəlif mədəniyyətlərdəki nağılların və miflərin oxşar strukturlara malik olduğunu aşkar edərək, bunları binar qarşıdurmalar vasitəsilə analiz etdi. 3. Fəlsəfədə strukturalizm Fransız filosofları Michel Foucault, Louis Althusser və Jacques Lacan strukturalizmi fəlsəfəyə tətbiq edərək insan düşüncəsi, psixoanaliz və ideologiyanın strukturunu araşdırdılar. Foucault insan biliyinin tarix boyunca necə müəyyən strukturlar tərəfindən formalaşdığını tədqiq etdi. Lacan psixoanalizi yenidən strukturlaşdıraraq, insan psixikasının dil və simvollar sistemi ilə necə əlaqəli olduğunu göstərdi. Althusser marksizmi strukturalist yanaşma ilə təhlil edərək, ideologiyanın insan davranışına təsirini izah etdi. 4. Ədəbiyyatda və incəsənətdə strukturalizm Strukturalizm ədəbiyyat tənqidində və incəsənətdə də geniş istifadə edilmişdir. Roland Barthes, Tzvetan Todorov və Gerard Genette kimi nəzəriyyəçilər, mətnlərin sadəcə müəllif niyyəti ilə deyil, onların daxili strukturları və simvolizmi ilə analiz edilməsinin vacibliyini vurğuladılar. Strukturalizmdən sonrakı inkişaf: Poststrukturalizm Strukturalizm 20-ci əsrin ikinci yarısında poststrukturalizm adlı yeni bir intellektual cərəyanın yaranmasına səbəb oldu. Poststrukturalistlər (məsələn, Jacques Derrida, Michel Foucault və Gilles Deleuze) strukturalizmin bəzi məhdudiyyətlərini tənqid edərək, məna və strukturların dəyişkən və sabit olmayan olduğunu müdafiə etdilər. Bu yanaşma, məna və struktur arasındakı əlaqəni dərinliklə araşdırmaq üçün güclü bir vasitədir və müasir humanitar elmlərdə hələ də mühüm rol oynayır. Bununla belə, poststrukturalizm və digər yeni yanaşmalar, strukturalizmin bəzi məhdudiyyətlərini aşaraq, daha mürəkkəb və çevik analiz metodları təqdim etmişdir.
https://en.wikipedia.org/wiki/Structuralism_(architecture)
https://www.google.com/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=&cad=rja&uact=8&ved=2ahUKEwjrz9qoromMAxUKQfEDHV-9F6QQFnoECBgQAQ&url=https%3A%2F%2Farcheyes.com%2Ftag%2Fstructuralism%2F&usg=AOvVaw0bj97dk21bnYCPjpGqXFzc&opi=89978449
https://www.google.com/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=&cad=rja&uact=8&ved=2ahUKEwjrz9qoromMAxUKQfEDHV-9F6QQFnoECBYQAQ&url=https%3A%2F%2Fwww.tandfonline.com%2Fdoi%2Ffull%2F10.3402%2Fjac.v3i0.5414&usg=AOvVaw1IIn2xar8oEvSyNXJSAYzT&opi=89978449
https://www.google.com/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=&cad=rja&uact=8&ved=2ahUKEwjrz9qoromMAxUKQfEDHV-9F6QQFnoECBUQAQ&url=https%3A%2F%2Fwww.re-thinkingthefuture.com%2Frtf-architectural-reviews%2Fa11736-theory-in-architecturestructuralism%2F&usg=AOvVaw2rakt5At4eL6EAuz-IdxET&opi=89978449
https://www.google.com/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=&cad=rja&uact=8&ved=2ahUKEwjrz9qoromMAxUKQfEDHV-9F6QQFnoECEEQAQ&url=https%3A%2F%2Frichardcoyne.com%2Fstructuralism-in-architecture%2F&usg=AOvVaw3h30oO_pcrbKcpqFIpAs2k&opi=89978449
https://www.google.com/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=&cad=rja&uact=8&ved=2ahUKEwjrz9qoromMAxUKQfEDHV-9F6QQFnoECEAQAQ&url=https%3A%2F%2Ffrancis-press.com%2Fuploads%2Fpapers%2FC9DgIqErCmQVRAL0NJYiLqqGqq2ZIQtJFXfa5HDS.pdf&usg=AOvVaw0XkpzilYpVsA6uX4llxN3x&opi=89978449
https://www.google.com/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=&cad=rja&uact=8&ved=2ahUKEwjrz9qoromMAxUKQfEDHV-9F6QQFnoECEcQAQ&url=https%3A%2F%2Fdoric-column.com%2Fwhat-is-structuralism-in-architecture%2F&usg=AOvVaw0KIPtHoPlWS7DM_rytRKF4&opi=89978449
Tarix : 14 mart 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
