Spiraviridae — incertae sedis olaraq təsnif edilən və hipertermofilik arxeaların (Aeropyrum cinsinə, xüsusilə də Aeropyrum pernix) daxilində replikasiya edən virus ailəsi. Bu ailə bir cinsdən (Alphaspiravirus) və bir növdən (Aeropyrum coil-shaped virus - ACV) ibarətdir. ACV-nin virionları zərfsizdir və kapsid daxilində dairəvi DNT zəncirinin iki birləşmiş hissəsindən ibarət olan burulmuş bir lifin əmələ gətirdiyi boş silindr formasındadır. Hər silindrik virionun ucundan bir çıxıntı görünür. Virusun genomu ssDNA(+) tiplidir və digər məlum ssDNA viruslarından daha çox gen kodlayır. ACV-nin unikal xüsusiyyəti öz replikasiyasını asanlaşdırmaq üçün heç bir fermentə sahib olmamasıdır. Bunun əvəzinə, ev sahibinin replisomlarından istifadə etdiyi ehtimal edilir. ACV-nin arxealara yoluxan digər viruslarla məlum bir əlaqəsi yoxdur, lakin digər arxeal viruslarla paylaşdığı burulmuş morfologiya onun yalnız arxealara yoluxan qədim bir xəttin nümayəndəsi ola biləcəyini göstərir. Struktur ACV-nin virionları zərfsizdir və ölçüləri təxminən 230±10 nanometr (nm) uzunluğunda və 19±1 nm enində olan boş silindr formasındadır. Silindrik forma, nukleoprotein filamentinin spiral yay kimi burulması nəticəsində əmələ gəlir. Bu burulmuş struktur, dairəvi ssDNA molekulunun bir-biri ilə dolanmış iki hissəsindən ibarətdir və kapsid zülalları ilə örtülmüş başqa bir spiral formada təşkil olunub. Hər silindrik virionun ucundan, virionun oxuna nisbətən 45° bucaqla çıxan, təxminən 20±2 nm uzunluğunda bir çıxıntı görünür. Virionların təxminən 80%-də bu çıxıntılar virionun eyni tərəfində yerləşir. Virion çevikdir, dehidrasiya edildikdə sıxılıb sərtləşə bilir. Virionların iki əsas zülalı var, bunların molekulyar kütlələri təxminən 23 və 18.5 kilodalton (kDa), bir neçə kiçik zülalı isə 5–13 kDa arasında dəyişir. Virionun uzunluğu boyunca təxminən 40 disk və ya spiral döngə ayırd edilə bilir. ACV-nin burulmuş morfologiyası, bəzi arxeal viruslara xas xüsusiyyətdir və bakterial və ya eukariot viruslarda rast gəlinmir. Genom ACV-nin genomu dairəvi, müsbət mənalı tək zəncirli DNA-dan ((+)ssDNA) ibarətdir və uzunluğu 24,893 nukleotiddir. Genomun GC-məzmunu 46.7%-dir. Genomda 40 kodondan uzun olan 57 açıq oxuma çərçivəsinin (ORF) olduğu təxmin edilir ki, bu ORF-lər genomun 93.5%-ni təşkil edir. ORF-lərdən yalnız biri istisna olmaqla, hamısı DNT zəncirinin eyni istiqamətində yerləşir ki, bu da genomun müsbət mənalı olduğunu göstərir. Proqnozlaşdırılan genlərin sayı digər məlum ssDNA viruslarına nisbətən xeyli çoxdur. Bunlara ehtimal olunan tripsinə bənzər serin proteaz, tirozin rekombinaz, iki tioredoksinəbənzər zülal, karbohidrat metabolizmasında iştirak edən zülallar və DNT-yə bağlanan zülalları kodlayan genlər daxildir. Replikasiya ACV, nə müəyyən edilə bilən DNT və ya RNT polimerazaları, nə də əksər məlum ssDNA viruslarının replikasiyada istifadə etdiyi Rep zülallarına homoloq olan hər hansı zülalları kodlaşdırmır. Buna görə də ACV-nin replikasiyası, böyük ehtimalla ev sahibi hüceyrənin replisomundan asılı şəkildə həyata keçirilir. Replikasiyadan sonra virionlar, ev sahibi hüceyrənin lizisə (hüceyrənin məhvinə) və ya ölümünə məruz qalmadan hüceyrədən ayrılır. Tarix ACV ilk dəfə 2010-cu ildə Yaponiyanın sahilində yerləşən Yamagava isti bulağından götürülmüş Aeropyrum pernix (A. pernix) nümunəsindən izolyasiya edilmişdir. Bu ərazidə temperatur 109 °C-yə çata bilir. Mədəniyyətdə yalnız A. pernix mövcud olduğu üçün onun ACV-nin ev sahibi olduğu müəyyən edilmişdir. ACV, nə digər A. pernix ştamlarında, nə də Aeropyrum caminidə çoxaldıla bilməmişdir, buna görə də tədqiqat üçün orijinal A. pernix mədəniyyəti istifadə edilmişdir. Bu ailə, cins və növ 2013-cü ildə İCTV (Beynəlxalq Virus Taksonomiyası Komitəsi) tərəfindən tanınmışdır.
https://en.m.wikipedia.org/wiki/Spiraviridae
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7416610
https://ictv.global/taxonomy
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3421227
https://ictv.global/ictv/proposals/2013.003a-gB.A.v3.Spiraviridae.pdf
Tarix : 20 dekabr 2024
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
