Sitar - Hindistanın ən məşhur ənənəvi simli musiqi alətlərindən biri. Bu alət əsasən Hindustani klassik musiqisində istifadə olunur və Şimali Hindistan, Pakistan və Banqladeşdə geniş yayılmışdır. Sitarın unikal səsi və rezonansı onu Hindistan musiqisinin simvollarından birinə çevirib. Tarixi Sitarın mənşəyi tam olaraq dəqiq bilinməsə də, onun XIII əsrdə fars mənşəli setar alətindən inkişaf etdiyi düşünülür. Sitarın müasir formasını aldığı dövr isə XVIII əsr hesab olunur. Alətin inkişafında xüsusilə Mughal imperiyası dövründə musiqiçilər və bəstəkarlar böyük rol oynamışdır. Məşhur sitar ustadı Ravi Shankar XX əsrdə bu aləti beynəlxalq səviyyədə tanıtmış və Qərb musiqisi ilə birləşdirərək Beatles kimi qruplarla əməkdaşlıq etmişdir. Struktur və dizayn Gövdə (Tumba): Adətən balqabaqdan hazırlanır və səslənməni gücləndirir. Boyun (Dand): Uzun və taxta materialdan olur, üzərində metal simlər yerləşdirilir. Simlər: Adətən 18-21 simdən ibarətdir: Melodik simlər (6-7 ədəd) – əsas melodiyanı ifa etmək üçün istifadə olunur. Cavab verən simlər (Tarab simləri) (11-13 ədəd) – bu simlər çalınmasa da, melodik simlərin titrəyişlərinə reaksiya verərək unikal rezonans yaradır. Mizrab: Barmağa taxılan metal mediator vasitəsilə simlər ifa olunur. Burğular: Simlərin gərginliyini tənzimləyən taxta və ya sümükdən hazırlanan mexanizmlərdir. İfa texnikaları və səslənmə Sitarın səsi onun metal simlərinin vibrasiyası və rezonans simlərinin yaratdığı harmonik effektlərdən asılıdır. İfa zamanı istifadə olunan əsas texnikalar: Meend: Simlərin uzadılması ilə əldə edilən sürüşmə effekti. Gamak: Sürətli vibrato texnikasıdır. Jhala: Tez və ritmik şəkildə simlərin vurulması. Chikari: Yüksək tonlu müşayiət simlərinin vurulması ilə ritmik vurğular yaradılması. İstifadə sahələri 1. Hindustani kassik musiqisi Sitar əsasən Hindustani musiqi janrında istifadə edilir və raga əsasında improvizasiya edilən melodiyalar ifa olunur. 2. Müasir və qərb musiqisi Ravi Shankar və Beatles (George Harrison) sitarı Qərb musiqisi ilə birləşdirərək onu beynəlxalq səviyyədə məşhurlaşdırmışdır. Psixodelik rok və caz musiqisində istifadə olunmuşdur. 3. Film və soundtrack musiqisi Bollywood filmlərində və beynəlxalq filmlərin saundtreklərində geniş istifadə edilir. Məşhur Sitar ifaçıları Ravi Shankar – Hindistan klassik musiqisini dünyaya tanıdan ustad. Vilayat Khan – Sitar ifa texnikasını mükəmməlləşdirən sənətçi. Anoushka Shankar – Ravi Shankarın qızı, müasir dövrün ən tanınmış sitar ustalarından biri.

İstinadlar

https://www.katebushencyclopedia.com/sitar/

https://az.wikipedia.org/wiki/Sitar

https://en.wikipedia.org/wiki/Sitar

https://www.britannica.com/art/sitar

https://www.nlb.gov.sg/main/article-detail?cmsuuid=ff4639e1-f8b6-4217-9559-877b2531fe2c

https://www.shop.rikhiram.com/product/sitar

https://www.merriam-webster.com/dictionary/sitar

Tarix : 13 fevral 2025