Şimali xəritə tısbağası (Graptemys geographica) - Həmçinin “adi xəritə tısbağası” kimi tanınan, Emydidae fəsiləsinə aid su tısbağasıdır. Bu növ Şimali Amerikaya endemikdir. Təsvir Şimali xəritə tısbağası həm ümumi adını, həm də elmi adını qabığındakı işarələrdən alır. Bu işarələr xəritə və ya xəritə xətlərinə bənzəyir. Bu xətlər adətən sarı, qəhvəyi və ya narıncı rəngdədir və tünd hədlərlə əhatə olunub, qabığın qalan hissəsi isə zeytun və ya boz-qəhvəyi rəngdədir. Lakin tısbağa yaşlandıqca qabıqdakı işarələr solğunlaşır və yaşlı fərdlərdə bu işarələr yalnız qabıq nəm olduqda görünür. Qabıq hidrodinamik görünüşə malikdir, genişdir və orta dərəcədə aşağı kielə (silsiləyə) sahibdir. Qabığın arxa hissəsi genişlənir və kənarları dişli formadadır. Qarın qabığı (plastron) sarı rəngdədir və mərkəzdə tünd bir ləkə (plastral fiqur) var ki, bu ləkə yaşla birlikdə solğunlaşır və bəzi yetkin fərdlərdə tamamilə yox ola bilər (yəni qarın qabığı ləkəsiz olur). Baş, boyun, ətraflar və quyruq tünd yaşıl rəngdədir və incə sarı zolaqlarla örtülüdür, hər bir gözün arxasında isə oval və ya üçbucaq şəklində ləkə var. Digər xəritə tısbağaları kimi, bu növ də cinsi dimorfizm baxımından fərqlənir; erkəklərin qabıq uzunluğu 10–16 sm (3.9–6.3 in), çəkisi isə 150–400 q (5.3–14.1 ouns) arasında dəyişir. Dişilər isə 18–27 sm (7.1–10.6 in) qabıq uzunluğuna və təxminən 0.67–2.5 kq (1.5–5.5 funt) çəkiyə malikdirlər. Dişilərin başı erkəklərə nisbətən daha genişdir və bu, qidalanma fərqləri ilə əlaqədardır. Erkəklərin qabığı daha dar, kieli daha qabarıq, başı daha ensiz və quyruğu daha uzun və qalındır. Dişilərdən fərqli olaraq, erkəklərin kloaka açılışı qabığın arxa kənarının xaricində yerləşir. Cavan xəritə tısbağalarının bel hissəsində qabarıq kiel olur. Yenicə çıxmış balaların qabığı yumru, boz-qəhvəyi rəngdədir və təxminən 2.5 sm (0.98 in) uzunluğundadır. Yayılması Şimali xəritə tısbağaları cənubi Kvebek və Ontariodan şimal Vermonta qədər olan ərazilərdə, Sent-Lorens çayının hövzəsində yaşayır. Onların yayılması qərbdə Böyük Göllər vasitəsilə cənubi Viskonsin və şərqi Minnesota, Appalaç dağlarının qərbindən cənubi Kanzas və şimal-qərbi Corciyaya qədər uzanır. Şimal-şərqi Missisipidə də bu növün populyasiyası aşkar edilmişdir. Həmçinin, Pensilvaniya və Merilenddəki Saskuaxanna çay sistemi və Delaver çayında da rast gəlinir. Bundan əlavə, Çex Respublikasında kiçik bir populyasiya mövcuddur ki, bu da qaçmış və ya buraxılmış tısbağalar və onların nəsilləri tərəfindən formalaşmışdır. Çex Respublikasında bu tısbağa yad növ hesab olunur, lakin digər yerli tısbağalar, sürünənlər və suda-quruda yaşayanlar kimi, Trachemys scripta elegans kimi başqa invaziv tısbağa növünün böyük populyasiyası tərəfindən təhdid altındadır. Yaşayış yeri Şimali xəritə tısbağaları göllərdə, çaylarda və gölməçələrdə yaşayır. Onlar üçün əsasən böyük su hövzələri və günəşlənmək üçün uyğun olan yıxılmış ağaclar və digər qalıqlar olan ərazilər üstünlük təşkil edir. Bu tısbağalar daha çox çaylarda, göl və gölməçələrə nisbətən daha az rast gəlinir. Onlar şimal ərazilərində daha böyük çay və göllərdə, cənub və qərbdə isə daha çox kiçik qayalıq çay və axarlarda yaşayır. Tısbağa olduqları üçün təbii ki, onların yaşaması üçün günəş işığı zəruridir. Ekologiya və davranış Bu tısbağalar noyabrdan aprelə qədər, yerli iqlim şəraitindən asılı olaraq, fəaliyyətsiz olurlar. Şimali xəritə tısbağaları qışı su altında keçirir və xüsusilə buz örtüyü olduqda nəfəs almaq üçün su səthinə çıxmırlar. Yetkin fərdlər dibdə və ya qaya və ya ağac qalıqlarının altında dinlənir və tez-tez digər şimali xəritə tısbağaları ilə birlikdə qışlayırlar. Bu müddət ərzində onlar müəyyən dərəcədə fəal ola bilirlər. Qışlama yerləri yaxşı oksigenlə təchiz olunmalıdır, çünki bəzi digər tısbağa növlərindən (məsələn, rəngli tısbağalar) fərqli olaraq, xəritə tısbağaları qışı sağ qalmaq üçün suda oksigeni mənimsəməlidirlər. Onlar adətən qruplar halında günəşləndiyi və gündüz fəal olduğu üçün diurnal sayılır. Şimali xəritə tısbağaları həm də olduqca ürkəkdir və yaxınlaşmaq çətindir; təhlükə hiss etdikdə tez bir zamanda suya daxil olub gizlənirlər.
https://www.oriannesociety.org/faces-of-the-forest/northern-map-turtles/?v=f69b47f43ce4
https://ontarionature.org/programs/community-science/reptile-amphibian-atlas/northern-map-turtle/
https://animalia.bio/northern-map-turtle
https://www.biokids.umich.edu/critters/Graptemys_geographica/
https://wildlifepreservation.ca/species/northern-map-turtle/
https://nas.er.usgs.gov/queries/factsheet.aspx?SpeciesID=1240
https://en.wikipedia.org/wiki/Northern_map_turtle
Tarix : 24 fevral 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
