Səhra buynuzlu kərtənkələsi (Phrynosoma platyrhinos) - Şimali Amerikanın qərb hissəsinə məxsus olan Phrynosomatidae fəsiləsinə aid bir kərtənkələ növü. Onlar tez-tez "buynuzlu quru qurbağa" adlandırılsa da, əslində qurbağa deyil, kərtənkələdir. Təsvir Səhra buynuzlu kərtənkələlərini digər buynuzlu kərtənkələlərdən fərqləndirmək üçün bir neçə əsas xüsusiyyət var. Buynuzlu kərtənkələlər başlarının arxasından çıxan iri, iti pulcuqlar və yastı, geniş bədən quruluşu ilə digər kərtənkələlərdən fərqlənir. Bu xüsusiyyətlər onlara buynuzlu bir görünüş verir. Qidalanma Səhra buynuzlu kərtənkələləri əsasən onurğasızlar ilə qidalanır, məsələn, qarışqalar (qırmızı biçinçi qarışqalar daxil olmaqla), cırcırama, çəyirtkə, böcək, qurd, milçək, xallı bəzək böcəyi, un qurdu və bəzi bitki maddələri. Onları tez-tez qarışqa yuvaları yaxınlığında oturarkən tapmaq olar, burada qarışqaların keçməsini gözləyirlər. Qarışqalar çox miqdarda xitin (həzm olunmayan bir birləşmə) ehtiva edir, bu onları qida dəyəri baxımından zəif edir, buna görə də Phrynosoma platyrhinos-un tələbatını ödəmək üçün daha çox qarışqa yemək lazımdır. Təkamül prosesində səhra buynuzlu kərtənkələləri daha böyük mədələr inkişaf etdirərək daha çox qarışqa qəbul etməyə uyğunlaşmışdır. Yumşaq qum olan bir ərazi tapdıqda, adətən özlərini şiddətlə silkələyərək qumları arxalarına atır və yalnız başlarını açıq qoyurlar. Bu, onların yırtıcılardan gizlənməsinə və gözlənilməz qurbanlarını gözləməsinə imkan verir. Yaşayış yeri Səhra buynuzlu kərtənkələsi son dərəcə müxtəlif yaşayış sahələrində tapılır. Düz quyruqlu buynuzlu kərtənkələ incə qumlu ərazilərdə yaşayır, qısa buynuzlu kərtənkələ (P. douglasii) isə qısa otlu çəmənliklərdən küknar-şam meşələrinə qədər yayılmışdır. Arizona Upland bölgəsində ən çox rast gəlinən növ regal buynuzlu kərtənkələsidir (P. solare), bu növ quru və yarı-quru düzənliklərin, təpələrin və dağ yamaclarının qayalı və ya çınqıllı ərazilərində yaşayır. Səhra buynuzlu kərtənkələsi (P. platyrhinos) əsasən Sonoran və Mojave səhralarında tapılır. O, cənub-şərqi Oregon, Kaliforniya, qərbi Arizona, Utah, Idaho və Nevadada rast gəlinir. ABŞ-dən kənarda Meksikada, şimal-qərbi Sonora və şimal-şərqi Baja Kaliforniyada yayılmışdır. Bu növ kolluqlarla örtülmüş və alt mərtəbəsi olan əraziləri üstün tutur. Phrynosoma platyrhinos tez-tez mümkünsə, özünü qumlu torpağa basır və ya digər heyvanlar tərəfindən qazılmış yuvalarda yaşayır. Coğrafi yayılma və yarımnövlər Bu növ adətən şimalda cənubi Idaho ilə cənubda şimali Meksika arasında yayılmışdır. Bu kərtənkələlər ümumiyyətlə Şimali Amerikanın qərb hissəsində səhra iqlimi olan ərazilərdə tapılır. İqlim dəyişikliyi səbəbindən ətraf mühitdə baş verən dəyişikliklər heyvanların coğrafi yayılmasında dəyişikliklərə səbəb ola bilər. Phrynosoma platyrhinos son buz dövrünün maksimumundan (təxminən 21,000 il əvvəl başa çatan) sonra bəzi dəyişikliklər yaşamışdır. Son buz dövrünün sona çatması Şimali Amerikanın qərb hissəsində səhraların genişlənməsi ilə nəticələndi və bu genişlənmə ilə Phrynosoma platyrhinos-un yaşaması üçün daha uyğun ərazilər yarandı. Son buz dövrünün sonunda P. platyrhinos şimala, Böyük Havzaya doğru genişləndi ki, bu da indi onların coğrafi yayılmasının bir hissəsidir. Davranış Bu növ ümumiyyətlə sakit bir növdür, lakin ələ düşdükdə kəllə dikənlərini əllərinə sancmağa çalışdıqları məlumdur. Həyəcanlandıqda, özlərini hava ilə şişirirlər, bu, onları daha böyük göstərir. Bir kolluq yaxınlığında görülsələr, hər hansı bir təhlükədən gizlənmək üçün ora qaçırlar. Digər buynuzlu kərtənkələ növlərindən fərqli olaraq, Phrynosoma platyrhinos təhlükə hiss etdikdə ən çox qaçmağa meyllidir, lakin tez-tez yalnız qısa bir müddət qaçır və yenidən dayanır. Digər bir neçə buynuzlu kərtənkələ növündən fərqli olaraq, səhra buynuzlu kərtənkələləri demək olar ki, heç vaxt gözlərindən qan püskürtmür.
https://www.ndow.org/species/desert-horned-lizard/
https://animalia.bio/index.php/desert-horned-lizard
https://www.desertmuseum.org/books/nhsd_horned_lizard.php
https://digitalatlas.cose.isu.edu/bio/reptile/lacer/phpl/phplfram.htm
https://www.inaturalist.org/taxa/243904-Phrynosoma-platyrhinos
http://www.redcliffsdesertreserve.com/wildlife/desert-horned-lizard-phrynosoma-platyrhinos
https://en.wikipedia.org/wiki/Desert_horned_lizard
Tarix : 22 fevral 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
