Sauromalus ater kərtənkələsi - Ümumi adı ilə adi çakvalla və ya şimal çakvallası, İguanidae fəsiləsinə aid olan bir kərtənkələ növü. Bu növ ABŞ-nin Cənub-Qərbində və şimal-qərbi Meksikada yerləşən Sonoran və Mojave səhralarında yaşayır. Onun yayılma sahəsi şərqi Kaliforniya, Yuta və Nevadadan cənuba doğru Aşağı Kaliforniya və Sonoraya qədər uzanır. Taksonomiya "Çakvalla" ümumi adı Şoşon dilindəki tcaxxwal və ya Cahuilla xalqı tərəfindən istifadə edilən caxwal sözündən götürülmüşdür. Onun cins adı olan Sauromalus, qədim yunan sözləri olan sauros (kərtənkələ) və omalus (düz) sözlərinin birləşməsindən yaranmışdır. Lakin qədim yunanca "düz" sözü homalos (ὁμαλός) və ya homalēs (ὁμαλής) kimi yazılır. Növün xüsusi adı ater isə latıncada "qara" və ya "tünd" mənasını verir. Təsvir Adi çakvalla böyük, yastı bədənli, geniş əsaslı və küt uclu quyruğa malik bir kərtənkələdir. Ümumi uzunluğu 20 düym (51 sm) və çəkisi 0,9 kq (2,0 funt) ola bilər. Bədəni kiçik pulcuqlarla örtülüdür, qulaq açıqlıqlarını qoruyan daha böyük pulcuqlar var. Bu kərtənkələlərin rənglənməsi yerləşdiyi ərazi, cavan və yetkin fərdlər, həmçinin erkək və dişilər arasında fərqlənir. Yetkin erkəklərdə baş, çiyin və çanaq nahiyələri qara, orta bədən isə açıq qəhvəyi rəngdə və qəhvəyi ləkəlidir. Yetkin dişilər qəhvəyi rəngdə olur və tünd qırmızı ləkələrə malikdir. Cavan çakvallaların bədənlərində dörd və ya beş enli zolaq, quyruqlarında isə üç və ya dörd zolaq olur ki, bu zolaqlar yetkinlikdə erkəklərdə itir, dişilərdə isə qismən qalır. Davranış İnsanlar üçün zərərsiz olan bu kərtənkələlər potensial təhlükədən qaçmaqla tanınır. Narahat edildikdə, çakvalla qaya çatlarına girir və gular nasos vasitəsilə öz ağciyərlərini şişirdir. Ağciyərlərin şişməsi bədənini genişləndirir və kərtənkələni sıx şəkildə yerləşdirir. Erkəklər mövsümi və şərti olaraq əraziyə bağlıdır, resursların bolluğu ölçü əsasında iyerarxiya yaradır, bu zaman bir böyük erkək ərazidəki kiçik erkəkləri nəzarət edir. Çakvallalar ərazisini qorumaq və ünsiyyət qurmaq üçün rəng və fiziki nümayişlərdən, xüsusilə "şınav çəkmə", başını yellətmə və ağzını açmaq kimi üsullardan istifadə edir.
https://animaldiversity.org/accounts/Sauromalus_ater/
https://www.inaturalist.org/taxa/35330-Sauromalus-ater
https://explorer.natureserve.org/Taxon/ELEMENT_GLOBAL.2.102283/Sauromalus_ater
https://reptile-database.reptarium.cz/species?genus=Sauromalus&species=ater
https://biokids.umich.edu/critters/Sauromalus_ater/
https://fieldguide.wildlife.utah.gov/?Species=Sauromalus%20ater
https://en.wikipedia.org/wiki/Sauromalus_ater
Tarix : 22 fevral 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
