Sarıdöş su fərəsi ("Laterallus flaviventer") - "Rallidae" fəsiləsinin "Rallinae" yarımfəsiləsinə aid olan quş növü. Bu növ bir neçə Karib adasında, Mərkəzi Amerika və Cənubi Amerikanın böyük bir hissəsində tapılır. Taksonomiya və sistematika Sarıdöş su fərəsi ilk dəfə 1781-ci ildə fransız alim Jorj-Lui Leklerk tərəfindən "Histoire Naturelle des Oiseaux" əsərində təsvir edilmişdir. Quş, həmçinin Buffonun mətninə müşayiət etmək üçün Edme-Lui Daubentonun rəhbərliyi altında hazırlanan "Planches Enluminées D'Histoire Naturelle" əsərində Fransua-Nikola Martinet tərəfindən əllə rənglənmiş bir lövhədə təsvir edilmişdir. Nə lövhənin şərhi, nə də Buffonun təsviri elmi bir ad daxil etməsə də, 1783-cü ildə Hollandiyalı təbiətşünas Piter Boddaert "Planches Enluminées" kataloqunda "Rallus flaviventer" binominal adını təqdim etdi. Sarıdöş su fərəsi daha sonra "Porzana" cinsinə daxil edildi və 1816-cı ildə fransız ornitoloq Lui Pyer Viyyo tərəfindən müəyyən edildi. Bu cins adı Venesiya dilində kiçik su fərələri üçün istifadə olunan sözdür. Növün epiteti Latınca "sarı" mənasını verən "flavus" və "qarın" mənasını verən "venter" sözlərindən ibarətdir. Lakin, sarıdöş su fərəsinin taksonomiyası hələ də tam həll olunmayıb. Əvvəllər bəzən köhnə "Poliolimnas" cinsinə daxil edilirdi və ya "Micropygia" cinsində Ocellated su fərəsi ilə birləşdirilirdi. Mitoxondrial DNT analizləri göstərdi ki, bu növ "Porzana" cinsinə aid deyil, əvəzində "Coturnicops–Laterallus" kladına aiddir. 2022-ci ilin sonlarına qədər "Beynəlxalq Ornitoloji Komitə" və "BirdLife International"-ın "Dünya Quşlarının Təlimatı" sarıdöş su fərəsini "Laterallus" cinsinə aid edir. "Amerika Ornitoloji Cəmiyyəti"nin (AOS) "Şimali Amerika Təsnifat Komitəsi" və "Clements" taksonomiyası onu monomorfik "Hapalocrex" cinsinə daxil edir. "AOS"-un "Cənubi Amerika Təsnifat Komitəsi" isə onu "Porzana" cinsində saxlayır, lakin "Hapalocrex" cinsinə keçid üçün təklif axtarır. Yarımnövlər -"L. f. gossii" (Bonaparte, 1856) -"L. f. hendersoni" (Bartsch, 1917) -"L. f. woodi" (van Rossem, 1934) -"L. f. bangsi" (Darlington, 1931) -"L. f. flaviventer" (Boddaert, 1783) Təsvir Sarıdöş su fərəsi 12,5-14 sm uzunluğundadır. Erkəklərin çəkisi 22-29 qram, dişilərin isə 20-28 qramdır. Erkək və dişi fərdlər eyni görünüşə malikdir. Onların ümumiyyətlə açıq rəngli üzü gözdən keçən tünd bir xətt və açıq rəngli superciliuma malikdir ki, bu da "Rallidae" fəsiləsinin Yeni Dünya üzvləri arasında unikaldır. "L. f. flaviventer" yarımnövünün yetkin fərdlərinin üst hissələri qəhvəyi, boğazı ağ, sinəsi sarımtıl, yan tərəfləri və qarın hissəsi isə qara və ağ zolaqlıdır. Digər yarımnövlər ölçü və rəng intensivliyi ilə fərqlənir. "L. f. flaviventer" və "L. f. gossii" ən böyük yarımnövlərdir, "L. f. flaviventer" ən tünd boyun və sinə rənginə malikdir. "L. f. bangsi" ən tünd üst hissələrə, "L. f. hendersoni" isə ən açıq rənglərə malikdir. Yayılması və yaşayış mühiti Sarıdöş su fərəsinin beş yarımnövü aşağıdakı yerlərdə tapılır: -"L. f. gossii": Kuba və Yamayka -"L. f. hendersoni": Hispaniola və Puerto Riko -"L. f. woodi": Mərkəzi Meksikadan şimal-qərbi Kosta Rikaya qədər -"L. f. bangsi": Şimali Kolumbiya -"L. f. flaviventer": Panamadan şimal və mərkəzi Kolumbiya, Venesuela, Qvianalar, Braziliya, şərqi Boliviya, Paraqvay, Uruqvay və şimal-şərqi Argentinaya qədər. "AOS"-un "Cənubi Amerika Təsnifat Komitəsi" (SACC) Ekvatorda sənədləşdirilməmiş müşahidələrə əsaslanaraq bu növü bu ölkədə "hipotetik" adlandırır. Sarıdöş su fərəsi əsasən şirin su sistemlərinin quşudur, lakin nadir hallarda duzlu suda da tapılır. Bataqlıqlarda, gölməçə və göllərin otlu kənarlarında, düyü sahələrində və su basmış otlaqlarda yaşayır. Dəniz səviyyəsindən 2500 metr yüksəklikdə rast gəlinir. Hərəkət Sarıdöş su fərəsi adətən yerli quş hesab edilsə də, hərəkətləri tam olaraq müəyyən edilməyib. Kolumbiyanın bəzi yerlərində yalnız mart-iyul aylarında tapılır, Kosta Rikada isə su səviyyəsinin dəyişməsi ilə yerli hərəkətlər edir. Bundan əlavə, SACC Fransız Qvianasında çoxalma ilə bağlı heç bir qeydə malik deyil, bu da bəzi miqrasiya olduğunu göstərir. Qidalanma Sarıdöş su fərəsi su bitkiləri arasında qidalanır, bəzən onların üzərində qaçır və ya arasında dırmaşır. Sübh və axşam çağlarında örtükdən çıxaraq su kənarında qidalanır. Pəhrizinə kiçik molyusklar, həşəratlar və toxumlar daxildir. Çoxalma Sarıdöş su fərəsinin çoxalma mövsümü yaxşı müəyyən edilməyib, lakin coğrafi olaraq dəyişir. Qamış və ya bataqlıq otları arasında sərbəst bir yuva qurur. Adətən dörd yumurta qoyur. Növün çoxalma biologiyası ilə bağlı digər məlumatlar məlum deyil. Status "Beynəlxalq Təbiəti Mühafizə İttifaqı" (IUCN) sarıdöş su fərəsini "Az qayğı tələb edən" kimi qiymətləndirib. Onun təxmini populyasiyası 7000 yetkin fərddən ibarətdir və populyasiya trendi məlum deyil. Heç bir təhlükə müəyyən edilməyib. Bu növ öz yayılma arealının böyük bir hissəsində yerli olaraq geniş yayılıb.
https://ebird.org/species/yebcra1
https://www.birdwatchingcostarica.com/ave/yellow-breasted-crake/
https://xeno-canto.org/species/Laterallus-flaviventer
https://birdsoftheworld.org/bow/species/yebcra1/cur/introduction
https://birdsoftheworld.org/bow/species/yebcra1/cur/introduction?lang=es&media=video
https://dibird.com/species/yellow-breasted-crake/
https://www.birdingplaces.eu/en/birds/2797
https://inaturalist.nz/taxa/508936-Hapalocrex-flaviventer
https://www.natureinstruct.org/dendroica/spec.php/Dendroica+Caribbean
https://www.jungledragon.com/specie/34025/yellow-breasted_crake.html
https://www.fws.gov/species/yellow-breasted-crake-porzana-flaviventer
https://birdsofpuertorico.com/bird/102/Yellow-breasted-Crake
https://www.jstor.org/stable/23018166
https://thebirdersshow.com/blog/yellow-breasted-crake-colombia-birding
https://www.mexicanbirding.com/yellow-breasted-crake/
https://birdfinding.info/yellow-breasted-crake/
https://datazone.birdlife.org/species/factsheet/yellow-breasted-crake-laterallus-flaviventer/summary
https://bioone.org/journals/waterbirds/volume-34/issue-3/063.034.0311/Nesting-Ecology-of-the-Yellow-Breasted-Crake-Porzana-flaviventer-in/10.1675/063.034.0311.short
https://avibase.bsc-eoc.org/species.jsp?avibaseid=B79D2D56258695C9
https://avifauna.hkbws.org.hk/species/0060/008000
https://picturebirdai.com/ru/wiki/Porzana.html
https://old.bigenc.ru/biology/text/3148521
https://normpost.ru/19899-zheltogrudyj-pogonysh.html
https://en.wikipedia.org/wiki/Yellow-breasted_crake
https://datazone.birdlife.org/species/factsheet/yellow-breasted-crake-laterallus-flaviventer/details
Tarix : 3 fevral 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
