Sarıdimdik sağsağan (Pica nuttalli) - Həmçinin Kaliforniya sağsağanı kimi tanınan, Kaliforniyanın Mərkəzi Vadisi, təpələr və dağlarında yaşayan böyük bir quş növü. Taksonomiya mtDNT ardıcıllıq təhlili göstərir ki, sarıdimdik sağsağan qaradimdik sağsağanla yaxın qohumdur. Xarici görünüşünə görə çox oxşar olan qaradimdik sağsağan və Avropa sağsağanı (P. pica) ilə qohum deyil. Koreya yarımnövü (P. p. sericea) molekulyar məlumatlara əsasən digər bütün (o cümlədən şimali Amerika) formalardan daha uzaq qohumdur. Buna görə də ya şimali Amerika formaları ayrı növ kimi qəbul edilir, ya da Koreya (və mümkün qohum) yarımnövləri növ statusuna yüksəldilir, ya da bütün sağsağanlar tək bir növün (Pica pica) yarımnövləri hesab edilir. Fosil sübutları, paleobioqrafik mülahizələr və molekulyar məlumatların birləşdirilməsi göstərir ki, sarıdimdik sağsağanın əcdadları Kaliforniyada təcrid olunmuşlar, çünki əcdad sağsağanlar Şimali Amerikaya yayıldıqdan qısa müddət sonra erkən buz dövrləri və Siera Nevada dağlarının davam edən qalxması səbəbindən burada qalmışlar. Lakin buzlararası dövrdə sarıdimdik və qaradimdik sağsağanlar arasında gen axını baş vermiş, Pleistosen dövründə isə tam reproduktiv təcrid əldə edilmişdir. Davranış Sarıdimdik sağsağan qrup halında yaşayır və kollektiv şəkildə yuxulayır. Bir ərazidə mərkəzi yuxulama yeri (çoxlu quşla) və bir neçə kənar yuxulama yeri (az quşla) olan yuxulama klasterləri ola bilər. Sarıdimdik sağsağan sürüləri ölü quşlar üçün dəfn mərasimi kimi davranış nümayiş etdirir. Bir sağsağan öləndə, onların bir qrupu ölü quşun ətrafında toplanaraq 10–15 dəqiqə yüksək səslə çağırır. Çoxalma Sarıdimdik sağsağan çaylar boyunca və açıq ərazilərə yaxın yüksək ağac qruplarını üstün tutur, bəzi şəhərlərdə isə boş sahələrdə və digər otlu yerlərdə yuva qurmağa başlayıb. Bir cüt quş yüksək budaqlar üzərində çubuq və palçıqdan günbəzşəkilli yuva qurur. Yuvalar bəzən 14 metr yüksəklikdə olur və yırtıcılardan qorunmaq üçün uzaq budaqlarda tikilir. Onlar kiçik koloniyalarda və ya tək-tək yuva qururlar. Hətta digər quşlara yaxın yuva qursalar da, bəzi ərazi davranışları nümayiş etdirə bilərlər. Bu quşlar daimi sakinlərdir və çoxalma ərazilərindən uzağa getmirlər. Sarıdimdik sağsağanlar arasında cütləşmədən kənar cinsi əlaqə nadir deyil. Cütləşdikdən sonra erkək fərd dişini qoruyur və dişi ilk yumurtanı qoyana qədər başqa erkəklərlə cütləşməsinin qarşısını alır. Yuvalarında 5–7 yumurta olur və dişi fərd onları 16–18 gün müddətində qoruyur. Hər iki valideyn balaları əsasən həşəratlarla qidalandırır və balalar 30 gün sonra yuvadan uçur. Qidalanma Bu həşəratyeyən quşlar əsasən yerdə qidalanır, xüsusilə çəyirtkələr kimi həşəratlarla, həmçinin leş, palıd qozası və payız-qış aylarında meyvə ilə qidalanır. Fermalarda və rançolarda yeni kəsilmiş leşlərə cəlb olunurlar. Zibilxanalarda zibildən qida axtarır və bəzən gəmiricilər ovlayırlar. Xəstəliklər Bu quş Qərbi Nil virusuna qarşı son dərəcə həssasdır. 2004–2006-cı illər arasında təxminən bütün sarıdimdik sağsağanların 50%-i bu virusdan ölüb. Quşlar çaylar kimi su mənbələri yaxınlığında yuxuladığı üçün tez-tez ağcaqanadlara məruz qalır. Quş çiçəyi virusu da sarıdimdik sağsağanlar üçün başqa bir yoluxucu virus infeksiyasıdır. Bəzi fərdlərdə dəri zədələri, yumrular və bəzən ölüm halları qeydə alınıb. Quş çiçəyi virusunun sarıdimdik sağsağanlar arasında yayılması dəyişkən olsa da, bu növ üçün potensial təhlükə hesab olunur. Quşlar həmçinin qurğuşun zəhərlənməsi riski ilə üzləşirlər, əsasən leşlərdə və ya tullantı oyun heyvanlarında tapılan qurğuşun mərmi qəlpələrini udmaq nəticəsində. Qurğuşun zəhərlənməsi leş yeyən quşlar üçün əhəmiyyətli bir problemdir və sarıdimdik sağsağanların yaşayış yerlərinə bitişik ov ərazilərində qurğuşun mərmilərinin istifadəsinin azaldılması üçün səylər davam edir. Qorunma "Beynəlxalq Təbiəti Qoruma İttifaqı" (IUCN) bu quşu "Zəif" kimi təsnif edir. "The Nature Conservancy" təşkilatı da onu zəif kateqoriyasına daxil edib. Qərbi Nil virusundan əlavə, yaşayış yerlərinin itirilməsi və gəmiricilərə qarşı zəhərlər də təhlükələr yaradır. Quşun yayılma sahəsi məhduddur, lakin bu ərazidə geniş yayılıb və bir çox yerdə hələ də çoxsaylıdır. Gəmiricilərə qarşı zəhərlər Kənd təsərrüfatı və şəhər ərazilərində gəmiricilərə qarşı zəhərlərin və pestisidlərin istifadəsi sarıdimdik sağsağan populyasiyası üçün birbaşa təhlükə yaradır. Bu kimyəvi maddələr quşların qida mənbələrini çirkləndirə və onların sağlamlığına zərər verə bilər. İqlim dəyişikliyi İqlim dəyişikliyi və onunla əlaqəli təsirlər, məsələn, temperaturun artması və yağıntı nümunələrinin dəyişməsi, quşların qida mənbələrinin və yuva yerlərinin mövcudluğuna təsir edə bilər. Uzun müddətli quraqlıq və ekstremal hava hadisələri onların populyasiyalarını daha da stresə sala bilər. Qorunma səyləri "The Nature Conservancy" və yerli qorunma qrupları daxil olmaqla bir çox təşkilat sarıdimdik sağsağanları qorumaq üçün fəal şəkildə çalışır. Bu səylərə yaşayış yerlərinin bərpası, populyasiyaların monitorinqi və bu növün qorunmasının əhəmiyyəti barədə maarifləndirmə kampaniyaları daxildir.
https://ebird.org/species/yebmag
https://birdsoftheworld.org/bow/species/yebmag/cur/introduction?printable
https://www.audubon.org/field-guide/bird/yellow-billed-magpie
https://www.allaboutbirds.org/guide/Yellow-billed_Magpie/overview
https://dibird.com/species/yellow-billed-magpie/
https://animalia.bio/yellow-billed-blue-magpie
https://www.turtlebay.org/yellowbilled-magpie
https://www.jungledragon.com/specie/21307/yellow-billed_magpie.html
https://www.sdakotabirds.com/species/yellow_billed_magpie_info.htm
https://www.centralvalleyjointventure.org/wp-content/uploads/2024/05/D-Airola-Yellow-billed-Magpie-MS-2-1-21.pdf
https://naturerules1.fandom.com/wiki/Yellow-billed_Magpie
https://sfbaywildlife.info/species/yellow_billed_magpie.htm
https://www.inaturalist.org/taxa/8416-Urocissa-flavirostris
https://ca.audubon.org/yellow-billed-magpie-overview
https://ucanr.edu/blogs/blogcore/postdetail.cfm?postnum=51528
https://earthlife.net/yellow-billed-magpies/
https://www.birds-of-north-america.net/Yellow-billed_Magpie.html
https://www.werc-ca.org/yellowbilledmagpie
https://www.laspilitas.com/California_birds/Jays_and_magpies/yellow_billed_magpie/Yellow-billed_magpies_in_your_garden.htm
https://localwiki.org/davis/Yellow-billed_Magpie
https://www.cosumnes.org/all-about-the-yellow-billed-magpie/
https://www.lauraerickson.com/bird/yellow-billed-magpie/
https://tgreybirds.com/Pages/YellowbilledMagpiep.html
https://www.birdspix.com/north-america/jays-and-crows-corvidae/magpies-jays-and-crows-corvidae/yellow-billed-magpie
https://scvbirdalliance.org/self-guided-birding/tag/Yellow-billed+Magpie
http://www.nejohnston.org/birds/bird_Yellow-billedMagpie.shtml
Tarix : 2 fevral 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
