Sarıdimdik amazon (Amazona collaria) - Həmçinin sarıdimdik tutuquşu və ya Yamayka amazonu kimi tanınan, "Psittacidae" ailəsinə aid bir tutuquşu növü. Taksonomiya Sarıdimdik amazon, 1758-ci ildə İsveç təbiətşünası Karl Linney tərəfindən "Systema Naturae" əsərinin 10-cu nəşrində rəsmi şəkildə təsvir edilmişdir. Linney onu bütün digər tutuquşularla birlikdə "Psittacus" cinsinə aid edərək "Psittacus collarius" binominal adını vermişdir. Linney təsvirini irlandiyalı təbiətşünas və kolleksiyaçı Hans Sloanın 1725-ci ildə nəşr edilmiş "The Natural History of Jamaica" əsərindəki hesabata əsaslanmışdır. Sloan qeyd edirdi ki, bu tutuquşular "piroqlarda bişirilərək yeyilir və göyərçin kimi dadır." Linney səhvən tip yerini "Amerika" kimi göstərmişdir, halbuki bu növ Yamayka üçün endemikdir. Sarıdimdik amazon indi fransız təbiətşünası Rene Lesson tərəfindən 1830-cu ildə təqdim edilmiş Amazona cinsinə aid olan təxminən 30 növdən biridir. Cins adı, 18-ci əsrdə Komte de Buffon tərəfindən istifadə edilmiş "Amazone" adının latınlaşdırılmış versiyasıdır. Collaria epiteti latınca "yaxalıq" və ya "boyun zənciri" mənasını verir. Bu növ monotipikdir, yəni heç bir alt növü tanınmır. Təsvir Sarıdimdik amazon 28 sm uzunluğundadır. Lələkləri əsasən yaşıl rəngdədir, boğazı, üst döşü və boynunun yan tərəfləri çəhrayı rənglidir. Böyük qanad lələkləri mavi rəngdədir. Qulaq ətrafındakı lələklər tünd mavi-yaşıl rəngdədir. Göz ətrafındakı dəri ağ rənglidir və dar ağ lələk zolağı ilə əhatə olunub, bu zolaq alın üzərində də davam edir. Alın tərəfdəki lələklər açıq mavi, ön təpə isə mavi rəngdədir. Boynun arxa və yan tərəflərindəki yaşıl lələklərin qara ucları və kənarları var, bu da zolaqlı bir görünüş yaradır. Quyruq lələkləri yaşıl rəngdədir və qırmızı əsaslara malikdir. Dimdiyi sarı, gözləri qəhvəyi, ayaqları isə çəhrayı rəngdədir. Erkək və dişi fərdlər xarici görünüş etibarilə eynidir. Cavan fərdlərin üst çənəsi boz rəngdədir, digər xüsusiyyətləri isə yetkinlərə bənzəyir. Yayılması və yaşayış yeri Sarıdimdik amazon Yamayka adasında 1200 metr yüksəkliyə qədər tapılır və ən çox Con Krou dağlarında, Diablo dağında və Kokpit ölkəsində yayılmışdır. Çoxalma mövsümündə əsasən tropik meşələrdə qalır. Status Sarıdimdik amazon, "Beynəlxalq Təbiəti Qoruma İttifaqı" (IUCN) tərəfindən "Zəif" kimi təsnif edilmişdir. Onlar CITES-in II əlavəsində qorunan növ kimi siyahıya alınıb, bu da vəhşi quşların ovlanması və ixracının qeyri-qanuni olduğunu bildirir. Populyasiyaları parçalanmışdır və kiçik bir yayılma sahəsinə malikdir. Yaşayış yerlərinin məhv edilməsi, qeyri-qanuni ovlanma və uyğun yuva yerləri olan ağacların kəsilməsi təhlükələr yaradır. Həmçinin, xüsusilə qasırğa mövsümündə qaçan qeyri-endemik ev amazon tutuquşuları ilə hibridləşmə ehtimalı da təhlükə yaradır.
https://ebird.org/species/yebpar1
https://www.inaturalist.org/taxa/18979-Amazona-collaria
https://xeno-canto.org/species/amazona-collaria
https://birdsoftheworld.org/bow/species/yebpar1/cur/introduction
https://www.parrots.org/encyclopedia/yellow-billed-amazon
https://www.parrots.org/projects/yellow-billed-amazon
https://ru.ruwiki.ru/wiki/%D0%AF%D0%BC%D0%B0%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D0%B6%D0%B5%D0%BB%D1%82%D0%BE%D0%BA%D0%BB%D1%8E%D0%B2%D1%8B%D0%B9_%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%B7%D0%BE%D0%BD
http://www.romka.biz/nov/jelym.htm
https://zoogalaktika.ru/photos/aves/psittaciformes/amazona/amazona-collaria
https://en.wikipedia.org/wiki/Yellow-billed_amazon
Tarix : 2 fevral 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
