Samuel Aleksandr Kinnier Uilson — Britaniyalı nevroloq. O, “Uilson xəstəliyi” (hepatolentikulyar degenerasiya) adlı nadir genetik pozuntunu təsvir etməsi ilə tanınır. Bu xəstəlik bədəndə misin toplanması ilə əlaqədardır və nevroloji və qaraciyər simptomları ilə xarakterizə olunur. Həyatı Samuel Kinnier Uilson 1878-ci il dekabrın 6-da ABŞ-ın Nyu-Cersi ştatında, Cedarville şəhərində anadan olub. Atası İrlandiyadan olan protestant keşişi idi və ailə Uilsonun uşaqlıq illərində Şotlandiyaya köçüb. O, Edinburq Universitetində tibb təhsili alıb və 1902-ci ildə tibb dərəcəsi (M.B., Ch.B.) qazanmışdır. Təhsilini başa vurduqdan sonra Parisdə Salpêtrière Xəstəxanasında məşhur nevroloq Pyer Mari ilə işləmiş və nevrologiyaya marağı artmışdır. 1904-cü ildə Londona köçən Uilson, Milli Nevrologiya və Neyrocərrahiyyə Xəstəxanasında (Queen Square) çalışıb və burada karyerasını inkişaf etdirmişdir. 1919-cu ildə Londonda Kings Kollec Xəstəxanasında nevrologiya professoru təyin edilib. O, həyatını nevrologiyaya həsr etmiş və 1937-ci il mayın 12-də Londonda vəfat edib, ölüm səbəbi kimi ürək xəstəliyi göstərilir. Elmi töhfələri Uilsonun ən böyük elmi töhfəsi 1912-ci ildə nəşr etdiyi “Progressive Lenticular Degeneration: A Familial Nervous Disease Associated with Cirrhosis of the Liver” (Proqressiv Lentikulyar Degenerasiya: Qaraciyər Sirozu ilə Əlaqəli Ailəvi Sinir Xəstəliyi) adlı monoqrafiyasıdır. Bu əsərdə o, daha sonra “Uilson xəstəliyi” adlandırılan vəziyyəti ilk dəfə sistemli şəkildə təsvir etmişdir. Xəstəlik mis metabolizmasının pozulması nəticəsində yaranır və beyində (xüsusilə bazal qanqliyalarda) və qaraciyərdə misin toplanmasına səbəb olur. Əsas simptomlar arasında tremor, distoniya, qaraciyər disfunksiyası və psixi pozuntular yer alır. Uilsonun bu kəşfi misin orqanizmdəki rolunu anlamaq üçün mühüm bir addım olmuşdur. O, xəstəliyin genetik xarakter daşıdığını (sonradan ATP7B genindəki mutasiya ilə əlaqələndirilib) və ailələrdə təkrarlandığını qeyd etmişdir. Bu gün Uilson xəstəliyi misi bağlayan dərmanlar (məsələn, penisillamin) ilə müalicə olunur, bu da Uilsonun işinin praktik nəticələrindən biridir. Uilson həmçinin ekstrapiramidal sistem (beynin hərəkət koordinasiyasına cavabdeh hissəsi) üzrə tədqiqatlar aparmış və nevrologiyanın inkişafına töhfə vermişdir. O, “Nevrologiya” adlı iki cildlik dərsliyini 1940-cı ildə (ölümündən sonra nəşr olunub) yazmışdır ki, bu da öz dövrü üçün əsas mənbələrdən biri olmuşdur. Şəxsi həyatı və mirası Samuel Kinnier Uilson 1910-cu ildə Meri Sommerville ilə evlənmişdir və cütlüyün üç övladı olmuşdur. O, işinə həsr olunmuş sakit və intizamlı bir şəxsiyyət kimi tanınırdı. Uilson həmçinin musiqi və ədəbiyyata maraq göstərirdi və fransız dilini sərbəst bilirdi. Uilson Britaniya Kral Tibb Cəmiyyətinin üzvü seçilmiş və nevrologiya sahəsindəki işlərinə görə bir çox mükafatlar qazanmışdır. Onun şərəfinə Uilson xəstəliyi adlandırılmış və bu gün də bu termin tibbdə istifadə olunur. Uilsonun mirası nevrologiyada genetik xəstəliklərin öyrənilməsinə verdiyi töhfələr və ekstrapiramidal pozuntuların anlaşılmasında oynadığı roldur. Onun işi müasir nevrologiyanın əsasını qoyan təməl daşlarından biridir.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/24125461/
https://history.rcp.ac.uk/inspiring-physicians/samuel-alexander-kinnier-wilson
https://litfl.com/samuel-alexander-kinnier-wilson/
https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0035378713008916
https://www.gastrojournal.org/article/S0016-5085(07)01411-4/fulltext
https://www.whonamedit.com/doctor.cfm/1711.html
https://en.wikipedia.org/wiki/Samuel_Alexander_Kinnier_Wilson
Tarix : 16 mart 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
