Şabalıdı ağacdələn (Celeus elegans)-ağacdələn fəsiləsinin "Picinae" yarımfəsiləsinə aid bir quş növü. Taksonomiya və sistematika Şabalıdı ağacdələnin aşağıdakı altı yarımnövü var: -"C. e. hellmayri" (Berlepsch, 1908) -"C. e. deltanus" (Phelps, W.H. & Phelps, W.H. Jr., 1950) -"C. e. leotaudi" (Hellmayr, 1906) -"C. e. elegans" (Müller, P.L.S. 1776) -"C. e. citreopygius" (Sclater, P.L. & Salvin, 1867) -"C. e. jumanus" (Spix, 1824) Bəzi tədqiqatlar göstərir ki, "citreopygius" və "jumanus" yarımnövləri şabalıdı ağacdələnin digər yarımnövlərindən daha çox sarı kəkilli ağacdələn (C. flavescens) ilə qohumdur. Onlar bəzən ayrı bir və ya iki növ kimi qəbul edilmişdir və onların dəqiq təsnifatı hələ də tam aydın deyil. Digər yarımnövlər təklif edilsə də, onlar ya mövcud altı yarımnövdən birindən fərqlənmir, ya da onlardan birinin qeyri-adi forması və ya hibrididir. Təsvir Şabalıdı ağacdələn təxminən 26-32 sm uzunluğundadır. "C. e. hellmayri" yarımnövünün çəkisi 138-168 qram, "C. e. leotaudi" yarımnövünün çəkisi 93-139 qram, "C. e. jumanus" yarımnövünün çəkisi isə 112-146 qramdır. Bütün yarımnövlərin erkək fərdlərinin geniş parlaq qırmızı yanaq və çənə hissəsi var; dişi fərdlərdə qırmızı rəng yoxdur. Nominativ yarımnöv olan "C. e. elegans"ın hər iki cinsinin yetkin fərdlərinin alın, baş və kəkili açıq sarımtıl krem rəngdədir. Başın qalan hissəsi, o cümlədən çənə və boğaz, tünd şabalıdı-qəhvəyi rəngdədir. Üst hissələri tünd qırmızımtıl-şabalıdı rəngdədir, bel və quyruqüstü örtükləri krem-sarımtıldır və bəzən belində zəif qara zolaqlar olur. Uçuş lələkləri qaradır və əsas hissələrində qırmızımtıl zolaqlar var. Qanad örtüklərində kiçik ağ ləkələr var. Quyruq lələkləri qaradır və ən xarici cütündə qırmızımtıl rəng olur. Alt hissələri tünd şabalıdı-qəhvəyi rəngdədir; bəzən qarın və quyruqaltı hissələri daha açıq rəngdədir. Yan tərəfləri açıq krem-darçını rəngdədir və bəzən qeyri-müəyyən tünd zolaqlar olur. Yetkin fərdlərin dimdiyi fil sümüyü rəngindən sarı və ya yaşıl-sarıya qədər dəyişir, gözləri qırmızı-qəhvəyi və ya qırmızı, ayaqları isə zeytun rəngindən tünd bozadək dəyişir. Cavan fərdlər yetkinlərə bənzəyir, lakin üzləri mat qara rəngdədir və alt hissələrində tünd ləkələr var. "C. e. hellmayri" yarımnövü ümumilikdə nominativdən daha tünddür, xüsusilə başının üst hissəsi daha tünddür; qanad örtüklərində daha çox ləkə və uçuş lələklərində daha çox zolaq var. "C. e. deltanus" yarımnövünün başının üst hissəsi "hellmayri"dən daha tünddür. "C. e. leotaudi" yarımnövü nominativdən daha açıq və parlaqdır, başının üst hissəsi qəhvəyi və beli daha sarıdır. "C. e. jumanus" yarımnövü nominativdən və yuxarıda qeyd olunan üç yarımnövdən daha tünddür. Kəkili daha qısadır, bel lələklərinin ucları qırmızımtıldır, qanad örtüklərində ləkə yoxdur və uçuş lələkləri daha qırmızımtıldır. "C. e. citreopygius" yarımnövü, "jumanus" kimi, qısa kəkilli olmaqla yanaşı, ümumilikdə daha qaradır və daha az qırmızımtıl rəngə malikdir. Yayılması və yaşayış yeri Şabalıdı ağacdələnin yarımnövləri aşağıdakı ərazilərdə tapılır: -"C. e. hellmayri": Şərqi Venesuela, Qayana, qərbi Surinam və Braziliyanın şimalındakı Roraima. -"C. e. deltanus": Şimal-şərqi Venesuelanın Delta Amakuro ştatı. -"C. e. leotaudi": Trinidad. -"C. e. elegans": Şərqi Surinam, Fransa Qvianası və Braziliyanın şimalı (Amazon çayının şimalı, Rio Branko və Amapa ştatı arasında). -"C. e. citreopygius": Şərqi Ekvador və şərqi Peru. -"C. e. jumanus": Şərqi Kolumbiya və cənubi Venesueladan qərb və mərkəzi Braziliya ilə şimal Boliviyaya qədər. Şabalıdı ağacdələn həm sıx, həm də açıq meşələrin daxili hissələrində və kənarlarında yaşayır. Bu, "terra firme", qalereya və "várzea" meşələrini əhatə edir. Həmçinin ikinci dərəcəli meşələrdə və kakao plantasiyalarında da tapılır. Venesuelada dəniz səviyyəsindən 1000 metrə, Kolumbiyada 500 metrə, Peruda 1100 metrə, Ekvadorda isə 700 metrə qədər yüksəklikdə rast gəlinir (lakin adətən 500 metrdən aşağıda). Davranış Şabalıdı ağacdələn bütün il boyu yaşayış ərazisində qalır. Qidalanma Şabalıdı ağacdələnin əsas qidası qarışqa və termitlərdir; həmçinin milçək sürfələri və meyvələr də onun qidasının əhəmiyyətli hissəsidir. Tək, cüt və ya kiçik qruplar halında qidalanır və tez-tez qarışıq növlərdən ibarət qidalanma dəstələrinə qoşulur. Əsasən ağacların alt hissələrindən sub-kanopiyaya qədər qidalanır və adətən gövdələr və böyük budaqlar üzərində fəaliyyət göstərir. Qidasını ağaclar üzərindən toplayaraq və ya ağacdakı termit yuvalarını qıraraq əldə edir. Çoxalma Şabalıdı ağacdələn Trinidadda və Fransa Qvianasında aprel-may aylarında çoxalır; Venesuela və şimal-qərbi Braziliyada çoxalma mövsümü ən azı yanvar-fevral aylarını əhatə edir. Ölü ağaclar və ya kötüklərdə yuva oyuğu qazır. Bir dəfəyə üç yumurta qoyulur. Yumurtaların inkubasiya müddəti, balaların uçma vaxtı və valideyn qayğısı haqqında dəqiq məlumat yoxdur. Status "Beynəlxalq Təbiəti Qoruma Birliyi" (IUCN) şabalıdı ağacdələni "ən az narahatlıq doğuran" kimi qiymətləndirir. Onun çox geniş yayılma sahəsi var, lakin populyasiya ölçüsü məlum deyil və azalma tendensiyası olduğu güman edilir. Hər hansı bir təhlükə müəyyən edilməyib. Yayılma ərazisində nadir hallarda çox rast gəlinir və bir neçə qorunan ərazidə mövcuddur.
https://en.wikipedia.org/wiki/Chestnut_woodpecker
https://ebird.org/species/chewoo2
https://avibase.bsc-eoc.org/species.jsp?avibaseid=9DD652842A80ADB2
https://datazone.birdlife.org/species/factsheet/chestnut-woodpecker-celeus-elegans
https://www.inaturalist.org/taxa/18081-Celeus-elegans
https://xeno-canto.org/species/Celeus-elegans
https://www.oiseaux.net/birds/chestnut.woodpecker.html
https://birdsoftheworld.org/bow/species/chcwoo1/cur/introduction?printable
https://birdsoftheworld.org/bow/species/chewoo2/cur/introduction
Tarix : 21 fevral 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
