Russell gürzəsi (Daboia russelii) - Cənubi Asiyaya aid olan və Viperidae fəsiləsinə daxil olan yüksək dərəcədə zəhərli ilan növü. 1797-ci ildə George Shaw və Frederick Polydore Nodder tərəfindən təsvir edilmişdir. İlan, şotland herpetoloq Patrik Russellın şərəfinə adlandırılmışdır. Olduqca ağrılı dişləməsi ilə tanınan bu ilan, Hindistanın "dörd böyük" təhlükəli ilanından biri hesab olunur. Taksonomiya İngilis təbiətşünası George Shaw və illüstrator Frederick Polydore Nodder, 1797-ci ildə "The Naturalist's Miscellany" əsərində bu növü Coluber russelii adı ilə təsvir etmişdir. Nümunə Şotland herpetoloqu Patrik Russell tərəfindən Britaniya Muzeyinə təqdim edilmişdi. Russell 1796-cı ildə yazdığı "An account of Indian serpents, collected on the coast of Coromandel" əsərində bu növün yüksək dərəcədə zəhərli olduğunu toyuqlar və itlər üzərində apardığı təcrübələrlə təsdiq etmişdir. O, həmçinin yerli əhali tərəfindən ilanın "katuka retula poda" adlandırıldığını qeyd etmişdir. Yarımnövlər - D. s. formosensis (Maki, 1931) – Tailandda tapılır (D. siamensis-in sinonimi hesab olunur). - D. s. limitis (Mertens, 1927) – İndoneziyada tapılır (D. siamensis-in sinonimi hesab olunur). - D. r. pulchella (Gray, 1842) – Şri-Lankada tapılır (D. russelii-nin sinonimi hesab olunur). - D. r. nordicus (Deraniyagala, 1945) – Şimali Hindistanda tapılır (D. russelii-nin sinonimi hesab olunur). Növün düzgün yazılışı olan D. russelii mübahisə mövzusu olmuşdur. Shaw və Nodder (1797) Coluber russelii növünü təsvir edərkən Patrik Russellın adını yanlış yazmış, bir "L" istifadə etmişdir. Beynəlxalq Zooloji Nomenklatura Kodeksinin 32c (ii) maddəsinə istinad edən McDiarmid və başqaları (1999) orijinal yazılışı qoruyur, Zhao və Adler (1993) kimi bəzi tədqiqatçılar isə russellii yazılışını üstün tutur. Etimologiya Növ, Hindistanın bir çox ilanını ilk dəfə təsvir edən şotland herpetoloqu Patrik Russellın (1726–1805) şərəfinə adlandırılmışdır. Cinsin adı isə Hind dilində "gizlənən" və ya "pusquda olan" mənasını verən sözdən götürülmüşdür. İngilis dilində D. russelii üçün ümumi adlara Russell gürzəsi, zəncir gürzəsi, Hindistan Russell gürzəsi, adi Russell gürzəsi, yeddi addımlıq, zəncir ilanı və qayçı ilanı daxildir. Təsvir Russell gürzəsinin başı yastı, üçbucaqlı və boyundan aydın şəkildə ayrılmışdır. Burun hissəsi küt, yumru və qalxan formadadır. Burun dəlikləri böyükdür və hər biri böyük bir burun pulcuğunun ortasında yerləşir. Burun pulcuğunun alt kənarı nasorostral pulcuğa toxunur. Supranasal pulcuq güclü aypara formasındadır və burun pulcuğunu nasorostral pulcuqdan ayırır. Rostral pulcuq eni qədər hündürdür. Başın təpəsi qeyri-müntəzəm, güclü şəkildə parçalanmış pulcuqlarla örtülmüşdür. Supraokulyar pulcuqlar dar, tək və baş boyunca altı ilə doqquz pulcuqla ayrılmışdır. Gözlər böyük, sarı və ya qızılı çalarlıdır və 10–15 dairəvi göz pulcuğu ilə əhatə olunmuşdur. İlanın 10–12 supralabial pulcuğu var, dördüncü və beşinci pulcuqlar xüsusilə böyükdür. Göz supralabial pulcuqlardan üç və ya dörd sıra subokulyar pulcuqla ayrılır. İki cüt çənə qalxanından ön cüt xüsusilə böyüdülmüşdür. Dişlər orta hesabla 16,5 mm uzunluğa çatır. Bədənin ortasında 27–33 bel pulcuğu var. Qarın pulcuqlarının sayı 153–180 arasında dəyişir. Bədənin üst hissəsində rəng naxışı dərin sarı, qəhvəyi və ya qonur zəmin rəngindən ibarətdir və bədən boyu uzanan üç sıra tünd qəhvəyi ləkələr var. Russell gürzəsi 166 sm maksimum bədən və quyruq uzunluğuna çatır və Asiya qitəsində orta hesabla 120 sm uzunluğa malikdir.
https://www.britannica.com/animal/Russells-viper
https://kids.britannica.com/students/article/Russells-viper/313311
https://rahulalvares.com/2015/06/the-russells-viper/
https://animalia.bio/russells-viper
https://wildlifepreservation.ca/blog/urbanvipers10-russells-viper-in-rathnapuri/
https://www.inaturalist.org/taxa/30687-Daboia-russelii
https://www.bssnews.net/news/196151
https://india.mongabay.com/2024/08/misinformation-about-russells-viper-stokes-incidents-of-killing-in-assam/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/2533418/
https://roundglasssustain.com/species/russells-vipers
Tarix : 10 fevral 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
