Qvava (/ˈɡwɑːvə/ GWAH-və) - Tropik və subtropik bölgələrdə becərilən, çox yayılan tropik meyvə növü. Adi qvava (Psidium guajava, limon qvava, alma qvava) Myrtaceae (mirt ağacı) ailəsinə aid olan kiçik ağac növüdür və Meksika, Mərkəzi Amerika, Karib hövzəsi və Cənubi Amerikanın şimalına məxsusdur. Qvava adı, Psidium cinsindəki digər növlərə, məsələn çiyələk qvavası (Psidium cattleyanum) və ananas qvavasına (Feijoa sellowiana) da verilmişdir. 2019-cu ildə dünyada 55 milyon ton qvava istehsal edilmişdir, bunun 45%-i Hindistanın payına düşür. Botanika baxımından qvava giləmeyvədir. Etimologiyası Qvava termini XVI əsrin ortalarından bəri istifadə olunur. Adın mənşəyi, İspan dilində "guayaba" vasitəsilə Arawakların Taíno dilindəki "guayabo" (qvava ağacı) sözündən gəlir. Bu ad bir çox Avropa və Asiya dillərinə uyğunlaşdırılmışdır. Mənşəyi və yayılması Qvava, Meksika, Mərkəzi Amerika, Karib hövzəsi və Cənubi Amerikanın şimalından yayıldığı düşünülən bir bölgədə yaranmışdır. Peruda yerləşən arxeoloji yerlər, qvava becərilməsinin eramızdan əvvəl 2500-cü ilə qədər uzandığını göstərir. Qvava, Asiyanın subtropik və tropik bölgələrində, ABŞ-ın bəzi yerlərində (Tennesi, Şimali Karolina, cənub və qərb hissələri, Havay), tropik Afrikada və Okeaniyada becərilir. XIX əsrdə ABŞ-ın Florida ştatına gətirilmiş və orada müxtəlif bölgələrdə yetişdirilir. Ancaq Karib meyvə milçəyi kimi zərərvericilərə qarşı qorunmalıdır. Ekologiyası Psidium növləri bəzi kəpənəklərin tırtılları, o cümlədən Ello Sphinx və Hypercompe icasia tərəfindən yeyilir. Alma qvavasının (P. guajava) zərərvericiləri arasında Pronematus pruni və Tydeus munsteri gənələri də mövcuddur. Bundan əlavə, Erwinia psidii bakteriyası alma qvavasında çürümə xəstəliklərinə səbəb olur. Qvava meyvəsi həm insanlar, həm də quşlar tərəfindən yeyilir və toxumları təbii olaraq yayılır. Havayda çiyələk qvavası (P. littorale) 100-dən çox digər bitki növünü təhlükə altına alan invaziv bir növə çevrilmişdir. Digər tərəfdən, bəzi qvava növləri habitat itkisi səbəbindən nadir hala gəlib, bəzilərinin isə (Yamayka qvavası, P. dumetorum) artıq nəsli kəsilmişdir. Meyvəsi Qvava meyvələrinin uzunluğu adətən 4–12 sm olur. Yuvarlaq və ya oval formaya malikdir. Meyvənin xarici qabığı yaşıl, sarı, tünd qırmızı rəngdə ola bilər və dadı sərt və ya şirin olur. Pulpa içərisində şirin və ya turş ola bilər, rəngi isə ağdan dərin çəhrayıya qədər dəyişir. Toxumların sayı və sərtliyi isə növə görə dəyişir.
https://en.m.wikipedia.org/wiki/Guava
http://dictionary.cambridge.org/dictionary/british/guava
http://www.cabi.org/isc/datasheet/45141
http://aggie-horticulture.tamu.edu/citrus/guava.htm
https://archive.org/details/plantsystematics0002unse/page/398
https://pubs.acs.org/doi/10.1021/jf050586e
http://archives.starbulletin.com/2008/06/14/editorial/commentary.html
https://web.archive.org/web/20141215065428/http://www.conservehi.org/documents/CCH_StrawberryGuava_ActionAlert.pdf
http://www.fao.org/faostat/en/#data/QC
https://www.fda.gov/food/nutrition-facts-label/daily-value-nutrition-and-supplement-facts-labels
https://nap.nationalacademies.org/read/25353/chapter/8#120
https://archive.org/details/nationalgeograph0000onst
https://fdc.nal.usda.gov/fdc-app.html#/?component=0
http://nutritiondata.self.com/
https://www.ars.usda.gov/SP2UserFiles/Place/80400525/Data/retn/retn06.pdf
http://www.scielo.br/pdf/cagro/v29n5/a14v29n5.pdf
http://www.scielo.br/pdf/cagro/v29n5/a14v29n5.pdf
https://doi.org/10.1094%2FPDIS-01-17-0068-RE
https://gardeningaction.com/a-step-by-step-guide-to-propagating-guava-plants-through-air-layering/
https://www.agrifarming.in/a-guide-to-understand-guava-plant-tree-propagation-check-how-this-guide-helps-guava-farmers#
Tarix : 20 dekabr 2024
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
