Phlebotominae - Alt fəsiləsi Psychodidae fəsiləsinə aiddir. Bir çox ölkədə onların ümumi adı "qum milçəyi" olsa da, bu ad digər milçəklərə də şamil edilir. Phlebotominae alt fəsiləsi qanla qidalanan (hematofaq) bir çox növü özündə birləşdirir, o cümlədən leşmanioz, bartonelloz və pappataci qızdırmasının əsas vektorları. Qum milçəkləri kiçik olur bir çox növ üçün təxminən 3 mm uzunluğunda bədən ölçüsü tipikdir, bu da onların diqqətdən yayınmasına kömək edir. Onların dişləməsi həmişə hiss edilmir, lakin bir neçə saat və ya gün sonra qaşınmağa başlayan kiçik, yumru, qırmızımtıl bir şişlik qoyur. Qum milçəklərinin olduğu ərazilərdə həşərat qovucu istifadəsi tövsiyə olunur. Qidalanma və çoxalma Phlebotominae qum milçəklərinin qidalanması həm qan, həm də bitki mənşəli şəkərli qidaları əhatə edir. Dişi qum milçəkləri (yalnız dişilər) müxtəlif məməlilərdən, sürünənlərdən və quşlardan qan sorur, hər iki cins isə nektar, şirə və bitkilərin floem şirəsi kimi şəkərli maddələrlə qidalanır. Bəzi növlər qonaq seçimində seçici davranır, digərləri isə uyğun qonaq tapdıqda hər hansı bir canlıdan qan sorur. Bəzi növlər ilk qan qidasından əvvəl bir dəstə yumurta istehsal edə bilir. Belə dişilər avtogen və ya qismən avtogen çoxalma tətbiq edir. Digər növlər isə heç bir yumurta istehsal etmək üçün qan qidasına ehtiyac duyur, onlar anavtogen çoxalma tətbiq edir. Məlum olduğu qədəri ilə, bütün növlər hər yeni yumurta dəstəsi üçün qan qidasına ehtiyac duyur. Qanda olan zülallar və digər qida maddələri dişilərin yumurta istehsalı üçün lazım olan zülallar və yağların sintezi üçün istifadə olunur. Qanla qidalanarkən milçəklər ağız hissələrindən istifadə edərək qonaqdan qan axıdır və sonra xaric olan qanı sorur. Demək olar ki, bütün qanla qidalanan parazitlər kimi, onlar qanın laxtalanmasını inhibə edən biokimyəvi maddələr, həmçinin qonaq mast hüceyrələrini histamin istehsal etməyə stimullaşdıran maddələr inyeksiya edir, bu, qılcal damarları genişləndirərək qan axınını asanlaşdırır. Sağlamlıqla əlaqəli problemlər Dişi qum milçəkləri insanlar daxil olmaqla onurğalılardan qan sorduqda leşmanioz, arboviruslar və bartonelloz kimi xəstəlikləri ötürə bilər. Yeni Dünyada leşmanioz əsasən "Lutzomyia" cinsinə aid qum milçəkləri vasitəsilə yayılır; bu milçəklər əsasən mağaralarda yaşayır və əsas qonaqları yarasalardır. Köhnə Dünyada isə leşmanioz "Phlebotomus" cinsinə aid qum milçəkləri vasitəsilə yayılır. Yayılması Phlebotominae qum milçəkləri 50° şimal və 40° cənub enlikləri arasında tapıla bilər, lakin Yeni Zelandiya və Sakit okean adalarında yoxdur.
https://www.sciencedirect.com/topics/agricultural-and-biological-sciences/phlebotominae
https://www.ecdc.europa.eu/en/disease-vectors/facts/phlebotomine-sand-flies
https://link.springer.com/chapter/10.1007/978-94-011-1554-4_4
https://zookeys.pensoft.net/article/81432/
https://www.cambridge.org/core/books/abs/medical-entomology-for-students/phlebotomine-sand-flies-phlebotominae/69DB99D9BF8C13BBF5670475E66DC25B
https://www.sciencedirect.com/topics/immunology-and-microbiology/phlebotominae
https://en.wikipedia.org/wiki/Phlebotominae#Prevention_of_sand_fly-borne_diseases
Tarix : 24 fevral 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
