Qiymət sistemi- Bazar iqtisadiyyatında mal və xidmətlərin qiymətlərinin necə təyin olunduğunu müəyyən edən sistem. Qiymət, bir məhsul və ya xidmətin istehlakçılar tərəfindən əldə edilməsi üçün ödədikləri məbləğdir və bu məbləğ istehsalçıların xərclərini və bazardakı tələbin səviyyəsini nəzərə alır. Qiymət sistemi məhsul və xidmətlərin istehsalını və paylanmasını təşkil edən əsas mexanizmdir. Qiymət sistemi ilə resurslar sərfəli və effektiv şəkildə paylanır, istehsalın hansı məhsullar üzərində cəmlənəcəyinə qərar verilir və bazar iştirakçıları arasında düzgün əlaqələr qurulur. Qiymət sisteminin prinsipləri Təklif və tələb: Qiymətlərin formalaşmasında təklif və tələb qüvvələri əsas rol oynayır. Tələb, istehlakçıların mal və xidmətə olan ehtiyaclarını, təklif isə istehsalçıların bazara çıxardığı malların miqdarını bildirir. Tələb artarsa, qiymətlər yüksəlir, təklif artarsa, qiymətlər düşür. Bazar rəqabəti: Qiymətlərin formalaşmasında rəqabət mühüm rol oynayır. Əgər bazarda çoxlu sayda istehsalçı varsa və hər biri öz malını satmağa çalışırsa, bu, qiymətləri aşağı sala bilər. Rəqabət istehsalçıları daha effektiv və daha ucuz məhsullar istehsal etməyə təşviq edir. Qiymətlərin sərbəst formalaşması: Bazar iqtisadiyyatında qiymətlər əsasən sərbəst şəkildə formalaşır. Dövlətin qiymətlərə müdaxiləsi yalnız müəyyən sahələrdə və xüsusi hallarda baş verir. Qiymətlər bazar qüvvələrinin təsiri ilə tənzimlənir. Qiymət sistemi və iqtisadi inkişaf Qiymət sistemi iqtisadi inkişafın mühüm amilidir. O, istehsalçılara hansı məhsul və xidmətlərin daha çox tələb edildiyini bildirir. Bu məlumat əsasında istehsalçılar daha çox tələb olunan malları istehsal edir, nəticədə iqtisadiyyatda resurslar daha səmərəli bölüşdürülür. Qiymət sistemi həmçinin istehsal və xidmət sahələrinin inkişafını təşviq edir, çünki rəqabət gücləndikcə istehsalçılar daha yaxşı keyfiyyətli məhsullar istehsal etməyə çalışırlar. İqtisadiyyatın inkişafı zamanı qiymətlərin yüksəlməsi və inflyasiya meydana çıxa bilər. İnflyasiya qiymətlərin ümumi səviyyəsinin artırılmasıdır və bu, iqtisadiyyatın sabitliyini poza bilər. Qiymət sistemi inflyasiyanın qarşısını almaq üçün müxtəlif iqtisadi siyasət və alətlərdən istifadə edir. Qiymət sistemi və bazarın təsiri Bazarın qiymət formalaşmasına təsiri əsasən təklif və tələbin qarşılıqlı əlaqəsindən asılıdır. Bazarın təbii mexanizmi qiymətlərin müəyyən bir həddə gəlməsini təmin edir. Məsələn, tələbin yüksək olduğu bir bazarda qiymətlər artacaq, təklifin artması ilə isə qiymətlər azala bilər. Qiymətlərin formalaşmasına həmçinin digər faktorlar da təsir edilə bilər, məsələn, istehsalın intensivliyi, əmək haqqı, xammalın qiyməti və digər iqtisadi amillər. Qiymət sistemi və dövlətin rolu Dövlətin qiymət sistemindəki rolu çox vaxt bazar uğursuz olduqda və ya sosial bərabərsizlik yarandıqda mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Dövlət, bəzi məhsul və xidmətlərin qiymətlərinə müdaxilə edərək bazarın düzgün işləməsini təmin edə bilər. Məsələn, enerji resurslarının qiymətləri və əsas ərzaq məhsullarının qiymətləri dövlət tərəfindən tənzimlənir, çünki bu cür məhsulların qiymətlərinin yüksək olması sosial gərginliyə səbəb ola bilər. Dövlət müdaxiləsinin bir forması da qiymət tavanı və qiymət döşəməsi tətbiq etməkdir. Qiymət tavanı müəyyən bir məhsulun qiymətinin üst həddini müəyyən edir, yəni istehsalçılar və satıcılar bu həddi keçə bilməzlər. Qiymət döşəməsi isə bir məhsulun ən aşağı qiymətini təyin edir, bu da məhsulun çox ucuz satılmasının qarşısını alır. Qiymət sistemi və inflyasiya İnflyasiya, qiymətlərin ümumi səviyyəsinin yüksəlməsidir və bu fenomen iqtisadiyyatda böyük təsirə malikdir. İnflyasiya qiymətlərin sürətlə artması ilə bağlıdır və istehlakçılar üçün çətinliklər yaradır. İnflyasiya istehsalçıları daha yüksək qiymətləri tələb etməyə sövq edir, çünki onların xərcləri artır. Bunun nəticəsində həm istehsalçıların, həm də istehlakçıların alım gücü azalır. Qiymət sistemi, inflyasiya ilə mübarizə aparmaq üçün müxtəlif alətlərdən istifadə edir. Məsələn, mərkəzi bank faiz dərəcələrini artıraraq inflyasiyanın qarşısını ala bilər, çünki yüksək faizlər kreditləri daha baha edər və istehlakı azaldar. Dövlətlər həmçinin qiymətləri tənzimləyərək inflyasiya ilə mübarizə aparmağa çalışırlar. Qiymət sistemi və sosial ədalət Qiymət sistemi sosial ədalət məsələlərinə də təsir edir. Qiymətlərin yüksək olması bəzi təbəqələr üçün məhsulların əlçatmaz olmasına səbəb ola bilər. Bu, xüsusilə aşağı gəlirli ailələr üçün ciddi problemlərə yol açır. Qiymət sistemindəki bərabərsizlik sosial narazılığa səbəb ola bilər və cəmiyyətdə gərginlik yarada bilər. Bu səbəbdən dövlətlər sosial siyasətlər həyata keçirir. Məsələn, minimum əməkhaqqı təyin edilə bilər ki, insanların həyat səviyyəsi minimum tələblərə cavab versin. Həmçinin, ərzaq və dərmanlar kimi həyati əhəmiyyət daşıyan məhsullara subsidiyalar verilir ki, bu məhsullar daha ucuz olsun və cəmiyyətin geniş təbəqələri üçün əlçatan olsun. Qiymət sistemi və qlobal bazarlar Qlobal iqtisadiyyatda qiymət sistemi daha mürəkkəb və müxtəlifdir. Bütün dünya üzrə mallar və xidmətlər arasında ticarət baş verir, bu isə qiymətləri qlobal bazarlarda dəyişdirir. Qlobal ticarət, qiymətlərin təkcə yerli bazarlarda deyil, həm də beynəlxalq miqyasda necə formalaşdığını müəyyən edir.
https://www.britannica.com/money/price-system
https://study.com/academy/lesson/price-system-purpose-examples.html?srsltid=AfmBOop09H7AL3BiC1hnuNoY-h7vQzleYgAFF7nDH0EikjecTz75C5EZ
https://www.britannica.com/money/price-system/Limitations-and-failures-of-the-price-system
https://competera.ai/resources/articles/pricing-system
Tarix : 29 noyabr 2024
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
