Qaya tutuquşusu (Myiopsitta luchsi)-"Psittacidae" fəsiləsinin "Arinae" yarımfəsiləsinə aid, Afrika və Yeni Dünya tutuquşuları qrupuna daxil olan bir quş növü Taksonomiya və sistematika Qaya tutuquşusu uzun müddət "monax tutuquşusu"nun (Myiopsitta monachus) yarımnövü kimi qəbul edilirdi. Morfoloji və davranış fərqləri, həmçinin coğrafi fərqliliklər səbəbilə, "Beynəlxalq Ornitoloji Komitəsi" 2015-ci ildə qaya tutuquşusunu ayrı bir növ kimi tanıdı. "BirdLife International"-ın "Dünya Quşlarının Təlimat Kitabı" 2020-ci ildə, "Amerika Ornitoloji Cəmiyyəti"nin "Cənubi Amerika Təsnifat Komitəsi" isə 2024-cü ilin sonunda bu təsnifatı təsdiqlədi. 2024-cü ilin sonuna qədər "Clements" taksonomiyası onu hələ də monax tutuquşusunun yarımnövü kimi qəbul edir. Bu növ alman həkimi və quş bəsləyicisi Ernst Luchsın şərəfinə Otto Finsch tərəfindən təsvir edilmişdir. Təsvir Qaya tutuquşusu 30 sm uzunluğunda və təxminən 120 qram ağırlığındadır. Yetkin fərdlərin üzü, boğazı və döşü boz, qarnı sarı rəngdədir. Yanları, quyruqaltı lələkləri və budları yaşıl rəngdədir. Arxa başı, ensəsi və beli müxtəlif çalarlı yaşıl rəngdədir. Mərkəzi quyruq lələkləri tünd yaşıl və ya mavimtıl, digər lələklərin xarici hissəsi yaşıl, daxili hissəsi və ucları sarı rəngdədir. Birinci dərəcəli lələkləri, xarici ikinci dərəcəli lələkləri və örtükləri mavi, qanadın qalan hissəsi yaşıl rəngdədir. Dimdiyi sarımtıl-qəhvəyi rəngdədir, bəzən çəhrayı çalarlı ola bilər. Gözləri tünd qəhvəyi rəngdədir və göz ətrafı çılpaq boz dəri ilə əhatələnib. Yayılması və yaşayış mühiti Qaya tutuquşusu Boliviyanın Çukisaka, Koçabamba, La Pas, Potosi və Santa Krus departamentlərində tapılır. Qayalıqların yaxınlığında yerləşən quru dağarası vadilərdə yaşayır. Dəniz səviyyəsindən 1,300-3,000 metr yüksəklikdə rast gəlinir. Hərəkət Qaya tutuquşusunun köçəri olmadığı güman edilir. Qidalanma Qaya tutuquşusunun əsas qidası meyvə və toxumlardır, həmçinin əkin sahələrindən götürülmüş qarğıdalı ilə də qidalanır. Çoxalma Qaya tutuquşusu qayalıqlar üzərində həcmli budaq yuvası qurur. Monax tutuquşusunun yuvalarından fərqli olaraq, bu yuvalar kollektiv deyil, lakin bir-birinə yaxın inşa edilə bilər. (Bu iki növ yuvalarını boşluqlarda və ya oyuqlarda qurmayan yeganə tutuquşularıdır.) Yuva ölçüsü təxminən altı yumurta olaraq qiymətləndirilir. Bəzi sübutlar göstərir ki, bəzən bir ildə iki balalıq böyüdülür. Səs və çağırışlar Qaya tutuquşusunun mahnısı və çağırışları xarakterikdir. Status "IUCN" ilk dəfə qaya tutuquşusunu "az təhlükə altında" (Least Concern) kimi qiymətləndirsə də, 2021-ci ildən etibarən onu "yaxın təhlükə altında" (Near Threatened) kimi təsnif edir. Çox məhdud yayılma sahəsinə malikdir və təxminən 10,000-dən az yetkin fərddən ibarət populyasiyasının azalmaqda olduğu güman edilir. Yayılma sahəsi boyunca bərabər paylanmır və kənd təsərrüfatı zərərvericisi kimi təqib olunur.
https://en.wikipedia.org/wiki/Cliff_parakeet
https://ebird.org/species/monpar2
https://datazone.birdlife.org/species/factsheet/cliff-parakeet-myiopsitta-luchsi
https://avibase.bsc-eoc.org/species.jsp?avibaseid=FDD9A634186F9DD3
https://www.parrots.org/encyclopedia/cliff-parakeet
https://xeno-canto.org/species/Myiopsitta-luchsi
https://avibase.bsc-eoc.org/species.jsp?avibaseid=117830752D8204BC
https://animalia.bio/cliff-parakeet#google_vignette
Tarix : 22 fevral 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
