Qarsiya de Orta — Portuqaliyalı həkim, botanik və farmakoloq. O, Hindistanda Avropa tibbini tətbiq edən ilk həkimlərdən biri və tropik bitkilərin tibbi xüsusiyyətlərini sistemli şəkildə öyrənən pioner alim kimi tanınır. Onun “Colóquios dos Simples e Drogas da India” (Hindistanın Sadə Maddələri və Dərmanları Haqqında Söhbətlər) adlı əsəri Avropa botanikası və farmakologiyasına böyük təsir göstərmişdir. Həyatı Qarsiya de Orta 1501 və ya 1502-ci ildə Portuqaliyanın Kastelo de Vide şəhərində yəhudi ailəsində anadan olmuşdur. Valideynləri İspaniyadan qaçmış “marrano”lar (məcburi xristianlaşdırılmış yəhudilər) idi. O, 1515-1525-ci illərdə İspaniyada Salamanka və Alkala de Henares universitetlərində tibb və təbiət elmləri təhsili almışdır. 1526-cı ildə Lissabonda həkim kimi fəaliyyətə başlamış və 1530-cu illərdə Evora Universitetində professorluq etmişdir. 1534-cü ildə Portuqaliyada inkvizisiyanın təzyiqlərindən qaçaraq Hindistana getmişdir. Burada Portuqaliya general-qubernatoru Martin Afonso de Sousanın şəxsi həkimi təyin edilmiş və Qoa şəhərində yerləşmişdir. Qarsiya həm portuqal əsgərlərini, həm də yerli əhalini müalicə etmiş, eyni zamanda Hindistanın bitki aləmini öyrənmişdir. O, 1568-ci ildə Qoada vəfat etmişdir, lakin ölümündən sonra ailəsi inkvizisiya tərəfindən təqibə məruz qalmış və onun cəsədi 1580-ci ildə yandırılmışdır. Elmi töhfələri Qarsiya de Orta 1563-cü ildə nəşr olunan “Colóquios dos Simples e Drogas da India” adlı əsəri ilə məşhurdur. Bu kitab dialoq formasında yazılmışdır və iki xəyali şəxs – Orta və Dr. Ruano – arasında Hindistanın bitkiləri, ədviyyatları və dərmanları haqqında müzakirələri əhatə edir. Şəxsi həyatı və mirası Qarsiya de Orta iki bacı ilə evlənmiş və bir neçə övladı olmuşdur, lakin onların çoxu erkən yaşda vəfat etmişdir. O, Hindistanda varlı bir həkim kimi yaşasa da, yəhudi mənşəyi səbəbindən inkvizisiyadan qorxmuşdur. Ölümündən sonra bacısı Katarina inkvizisiya tərəfindən yandırılmış, Qarsiyanın özü isə “postumo” olaraq (ölümündən sonra) bidətçi elan edilmişdir. Qarsiyanın mirası tropik tibb və botanikanın inkişafına verdiyi töhfələrdir. Onun kitabı Carolus Clusius kimi botaniklərə ilham vermiş və Avropanın Şərqlə elmi əlaqələrini gücləndirmişdir. Hindistanın Qoa şəhərindəki Garcia de Orta Bağları və Portuqaliyadakı abidələr onun xatirəsinə həsr olunmuşdur. O, həmçinin elmi bilikləri yerli təcrübə ilə birləşdirən ilk Avropa alimlərindən biri kimi tarixdə yer almışdır.
https://portvitoria.com/the-rise-fall-and-rehabilitation-of-garcia-de-orta/
https://madrascourier.com/biography/garcia-de-orta-the-sephardic-jew-who-made-india-his-home/
https://historyhub.ie/palmira-fontes-da-costa-portuguese-physician-herbalist-and-naturalist-garcia-de-orta
https://storytrails.in/history/the-portuguese-doctor-who-fled-to-india/
https://www.encyclopedia.com/religion/encyclopedias-almanacs-transcripts-and-maps/orta-garcia-de
https://www.mprl-series.mpg.de/proceedings/10/6/index.html
https://en.wikipedia.org/wiki/Garcia_de_Orta
Tarix : 16 mart 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
