Qara qartal - Qırğılar (Accipitridae) fəsiləsinə aid olan yırtıcı quş növü. Mənşəyi Bu növ, "Ictinaetus" cinsinin yeganə nümayəndəsidir. Qara qartal, tropik və subtropik Cənubi və Cənub-Şərqi Asiya, həmçinin Cənub-Şərqi Çin dağlıq meşələri üzərində uçur. Əsasən məməlilər və quşlar, xüsusilə yuvalarındakı balalar ilə qidalanır. Uzun və geniş açılmış qanadları, xarakterik silueti, yavaş uçuşu və qara lələkləri ilə zəngin kontrast təşkil edən sarı dimdik əsası (cere) və ayaqları ilə asanlıqla tanınır. Taksonomiya Növün elmi adı ən çox malayensis kimi yazılsa da, 2011-ci ildə aparılan araşdırmalar nəticəsində Temminck tərəfindən ilk təsvirdə malaiensis yazılışının istifadə edildiyi müəyyən edilmişdir. Bu səbəbdən, taksonomiya qaydalarına əsasən, ilkin yazılış qəbul edilir. 2024-cü ildə aparılan molekulyar filogenetik araşdırma göstərdi ki, qara qartal, Clanga cinsindəki üç xallı qartal növü ilə qohumdur. Növlər 1. "perniger" (Hodgson, 1836) – Şimali Hindistan, Nepal, Butan, Cənubi Hindistan və Şri-Lanka. 2. "malaiensis2 (Temminck, 1822) – Myanma, Banqladeş, Cənubi Çin, Cənub-Şərqi Asiya və İndoneziya arxipelaqı (Kiçik Zond adaları istisna olmaqla). Təsvir Qara qartal iri, lakin incə quruluşlu bir qartaldır. Uzunluğu təxminən 75 sm (30 düym), qanad aralığı isə 148–182 sm (4 fut 10 düym – 6 fut) arasındadır. Bədən çəkisi 1000–1600 qram (2,2–3,5 funt) arasında dəyişir. Yetkin fərdlərin bütün bədəni qara rəngdədir, dimdik əsası (cere) və ayaqları sarıdır. Qanadları uzun və daxili qanad barmaqları daralmışdır, bu da onlara xarakterik bir forma verir. Quyruqda zəif zolaqlar və üst örtüklərdə açıq rəngli lələklər var. Uçuş zamanı qanadları "V" şəklində tutur. Bu quş, qara rəngi, iri ölçüsü və yavaş uçuşu ilə asanlıqla tanınır. Cinsiyyətlər oxşardır, lakin cavan quşların başı, alt hissələri və qanad altı örtükləri açıq rənglidir. Qanad forması, bu növü dəyişkən qırğı-qartalın (Nisaetus cirrhatus) qara formasından fərqləndirir. Ayaqları tamamilə lələklə örtülüdür və barmaqları nisbətən qısa, caynaqları isə uzundur (xüsusilə daxili barmaqda). Yayılması Qara qartal tropik və subtropik Asiyada çoxalır. Perniger yarımnövü Himalay dağlarının ətəklərindən Nepal və Hindistanın Himachal Pradesh, Jammu & Kashmir ştatlarına qədər, həmçinin Hindistan yarımadasının Şərqi və Qərbi Qat dağlarında və Şri-Lankada yayılıb. Malaiensis yarımnövü isə Myanma, Banqladeş, Cənubi Çin (Yunnan, Fujian) və Tayvan, həmçinin Cənub-Şərqi Asiya və İndoneziya arxipelaqında tapılır. Bu növ əsasən yerli quşdur və miqrasiya etmir. Cənubi Hindistanda aparılan bir araşdırmada, qara qartalın meşə örtüyü yaxşı olan əraziləri üstün tutduğu və örtük 50%-dən az olan yerlərdə olmadığı müəyyən edilmişdir. Banqladeşdə qara qartallar dağlıq və meşəlik ərazilərdə, xüsusilə Çittaqonq və Silhet bölgələrində yaşayır və çoxalır. Davranış Qara qartalın cütləşmə ritualları arasında qanadlarını qatlayaraq dik enişlər və "U" şəklində qalxaraq dayanma hərəkətləri var. Yuvalarını yüksək ağaclar üzərində, dik vadilərə baxan yerlərdə qururlar. Yanvar-aprel ayları arasında bir və ya iki ağ yumurta qoyurlar. Yuva sahəsi illərlə təkrar istifadə oluna bilər. Qidalanma Qara qartal məməlilər (dəstəquyruqlar, sincablar və digər kiçik məməlilər), quşlar və yumurtalarla qidalanır. Yuva qarətçisi kimi tanınır və meşə örtüyünün üzərində yavaş uçuşu ilə məşhurdur. Qıvrılmış caynaqları və geniş ağzı ilə quş yumurtalarını və mağaralardakı bala quşları asanlıqla tutur. Sincablar, makaklar və bir çox quş növü, qara qartalı meşə üzərində uçarkən görəndə xəbərdarlıq səsləri çıxarır. Hindistan nəhəng sincabı və bala makaklar da onun ovu ola bilər. Qorunma Qara qartal nəsli kəsilmək təhlükəsində deyil, lakin geniş ərazilərdə nadir görülür. Meşəlik ərazilərin azalması onun yaşayış sahəsini məhdudlaşdırır. İnsanlarla əlaqə Qara qartalın uzun müddət az enerji ilə uçma qabiliyyəti, Hindistanın Darjeeling bölgəsindəki Lepça xalqı tərəfindən "heç vaxt oturmayan quş" kimi təsvir edilmişdir. Soliqa xalqı isə onu "Kaana Kattale" (qara meşə quşu) adlandırır.
https://en.wikipedia.org/wiki/Black_eagle
https://animalia.bio/black-eagle
https://www.thainationalparks.com/species/black-eagle
https://riyadhzoo.ncw.gov.sa/arabic/biodiversity/black-eagle
https://www.oiseaux-birds.com/card-black-eagle.html
https://earthlife.net/black-eagles/
https://biodb.com/species/black-eagle/
https://app.birda.org/species-guide/8294/Black_Eagle
https://greenverz.com/black-eagle/
https://critter.science/the-black-eagle/
https://1vet.by/?pticy=2869_Orel-yayceed_Ictinaetus_malayensis
https://picturebirdai.com/ru/wiki/Ictinaetus_malaiensis.html
Tarix : 24 yanvar 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
